TÜRKÇE ÇAL- VE ÇAP- FİİLLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Authors : Engin ÇETİN

Pages : 375-390

Doi:10.32321/cutad.631289

View : 17 | Download : 15

Publication Date : 2019-12-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Bir dilin söz varlığını oluşturan sözcükler yeni ihtiyaçlar, karşılaşılan durumlar, bir dilin veya bir sözcüğün diğerine etkisi vb. nedenlerle zaman içinde yeni birçok anlam olayına hatta sözcük ölümüne maruz kalabilir. Bu, tarih içinde her dilin yaşadığı bir durumdur. Bir dilin söz varlığı bu anlamda bir parça tarafından boşaltılan alanın diğer parça tarafından doldurulduğu büyük bir yapboza benzer. Bu çalışmada Eski Türkçe metinlerde çok sık rastlanmayan, yakın anlamlı çal- ve çap- fiillerinin zaman içinde yaşadıkları anlam değişiklikleri, kazandıkları yeni anlamlar ve birliktelik kullanımları lehçeler arası ilişkiler de göz önünde bulundurularak ele alınmıştır. Söz konusu iki fiil en eski dönemlerden beri nispeten daha sık kullanılan ur- fiili ile de anlam yakınlığına sahiptir. Çal- ve çap- fiilleri Türk dili tarihi içinde zaman zaman birbirine yaklaşan zaman zaman uzaklaşan bir görünüm arz etmektedir. Örneğin çal- fiili başlangıçta bugün “vurmak” şeklinde karşılayabileceğimiz temel anlamıyla büyük çoğunlukla yėrke çal- olarak kullanılmışken 14. yüzyıl ile birlikte “müzik aleti çalıştırmak” ve “hırsızlık etmek” anlamıyla da karşımıza çıkar. Çal- fiilinden daha az kullanılan, yansıma bir sözcük olan çap- fiili ise Divanü Lügati’t-Türk ’te ve sonraki dönemlerde farklı anlamlarıyla karşımıza çıkmaktadır.
Keywords : Eski Türkçe, Çal, Çap