KIRGIZ EDEBİYATINDA HİTABET (ÇEÇENDİK ÖNÖR) SANATI

Authors : Shurubu KAYHAN

Pages : 424-439

Doi:10.32321/cutad.826894

View : 22 | Download : 17

Publication Date : 2021-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Kırgızlarda sözlü edebiyatın kökleri çok eski çağlara dayanmaktadır. Tarihleri boyunca konargöçer hayatı benimseyen Kırgızların yaşam şartları ve hayata bakışları edebiyatın bu türünün gelişmesine yol açmıştır. Halkın toplum içerisindeki yaşantıları, birbirleriyle olan iletişimleri, davranış şekilleri ve görgü kuralları âdeta bu türün yansımasıdır. Ayrıca sözlü edebiyat çocukların eğitimi ve terbiyesinde de büyük önem taşımıştır. Söz konusu Kırgızlardaki hitabet sanatı (çeçendik önör) da sözlü edebiyatın önemli bir parçasıdır. Hitabet güzel söz söyleme sanatı olarak tanımlanmakla birlikte folklorun taleplerine de uyan, duruma göre anlık aktarılan anlamlı, keskin, doğru konuşmanın akıcılığı ve yaratıcılığıdır. Hitabet sanatını halka aktaranlara Kırgızlar “çeçenler” demektedirler. Çeçenlik özel yetenek olup nesilden nesile aktarılmakla birlikte usta çırak ilişkisi ile de gelişmiştir. Çeçenler konuşurken bazen atasözleri ve deyimleri de yerinde kullanarak konuşmalarını etkili kılmışlardır. Böylesine güzel konuşanların sözleri ve eylemleri halk arasında efsane hâle gelmiştir. Hitabet sözleri genellikle bir konuşmacının diğerini yenmek amacıyla bilmece, soru ve cevap olarak aktarımının yansımasıdır. Bu çalışmada hitabet sanatının tanımı, özellikleri, tarihi, Kırgız halkındaki gelişme süreçleri temsilcileri ve hitabet hikâyelerinden örnekler verilecektir.
Keywords : Sözlü edebiyat, Kırgızlar, Hitabet