DÎVÂNÇE-İ BÂİS’İN YENİ TESPİT EDİLEN NÜSHASI VE EKLER

Authors : Ozan Kolbaş

Pages : 726-789

Doi:10.32321/cutad.1478987

View : 24 | Download : 17

Publication Date : 2024-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Kassâbzâde Ahmed Bâis, on sekizinci yüzyılın ortaları ile on dokuzuncu yüzyılın ilk yıllarında yaşamış bir şairidir. Biyografisi hakkında ayrıntılı bilgiler veren tespit edilebilen tek tarihî kaynak, Şeyhülislam Ârif Hikmet Bey’in şairler tezkiresidir. Bursa Mihaliç’te doğmuş, eğitimini İstanbul’da tamamlamış, Halim Geray Han’a hocalık vazifesiyle Rumeli’de Vize-Saray’a gitmiştir. Çeşitli görevlerde bulunduktan sonra, Bağdatlı İsmail Paşa’nın aktardığına göre 1215 (1800-1801) yılında Maraş’ta vefat etmiştir. Ârif Hikmet Bey’in verdiği bilgiye göre bilinen tek eseri dört cüz miktarı Dîvân’ıdır. Bu eserin, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde kayıtlı nüshası divançe hüviyetindedir. Bu nüsha üzerine daha önce İdil Can Mamaş, Akın Zengin ve Bilge Kaya-Yiğit tarafından üç ayrı çalışma yapılmıştır. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi nüshasında, Bâis’e ait 1 kaside, 2 müseddes, 1 tahmis ve 57 gazel kayıtlıdır. Bu makalenin konusu olan Çorum Hasan Paşa Yazma Eser Kütüphanesi’nde kayıtlı yeni tespit edilen nüsha ise Bâis’e ait şimdiye kadar yayımlanmamış şiirleri ihtiva ettiği gibi onun edebî biyografisine dair yeni bilgilere ulaşılmasını sağlar. Toplam 124 manzumenin kayıtlı olduğu nüsha sayesinde, Bâis’e ait daha önce yayımlanmamış 2 kaside, kaside başlıklı 1 kıta-i kebire, 1 tahmis, 3 tarih kıtası, 37 gazel, 8 kıta, 7 matla ve 4 müfret daha ortaya çıkmıştır. Bâis’in Hoca Neşet’in talebelerinden biri olduğu, Şehbaz Geray Han’a ve Sünbülzade Vehbî’ye kasideler sunduğu, İsmail Begzâde Mehemmed Beg’nin doğumuna, Şeyhülislâm Mekkî Mehemmed Efendi’nin meşihat makamına getirilişine, Âsım İnşâsı Zeyli’nin tamamlanışına ebcedle tarih düşürdüğü; Türk şairlerinin yanında ‘Urfî-i Şîrâzî, Sâib-i Tebrîzî ve Hâfız-ı Şîrâzî gibi Farsça şiir söyleyen şairlere nazireler yazdığı tespit edilmiştir. Bu çalışma ve yeni belirlenen nüsha, daha önce yapılan çalışmalardaki bazı yanlış bilgilerin tashih edilmesini de sağlamıştır. Bâis’in şiirler sunduğu, Kevâkibzâde nisbesiyle anılan kişinin kimliği ortaya çıkmış, daha önce Fâzıl-ı Enderûnî’nin bir gazeline nazire yazdığı belirtilmişse de ilgili gazelin Hâfız Hacı Tahir Efendi’nin şiirine nazire olduğu anlaşılmıştır. Bâis, gelenekten beslenen bir şair olmakla birlikte orijinal hayaller peşinde koşan, Sebk-i Hindî üslubunun ve bu üslup devresine mensubiyeti bilinen şairlerin etkisinde şiirler kaleme alan renkli ve değerli bir şairdir.
Keywords : Eski Türk Edebiyatı, Bais, Divançe-i Bais, Sebk-i Hindî