EVRENSEL BİR SEMBOL OLARAK LOTUS ÇİÇEĞİNİN ESKİ UYGUR METİNLERİNDEKİ DURUMU

Authors : Ayşe Kübra Özer

Pages : 1016-1040

Doi:10.32321/cutad.1543135

View : 13 | Download : 12

Publication Date : 2024-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Semboller, soyut veya aşkın kavramları temsil etmek için sıklıkla kullanılan somut varlıklardır. Görünenin ardındaki görünmez gerçeğe işaret eden semboller, insanın derinliğini de ifade etmektedir. Semboller, hem açıklayıcı hem de gizleyici bir niteliğe sahiptir. Bu nedenle sembollerin antik çağlardan bu yana tarih boyunca tüm toplumlarda kullanıldığı görülmektedir. Hem kullanım sıklığı hem de alan çeşitliliği açısından semboller, araştırmacıların ilgisini çekmiş ve çok sayıda disiplinde araştırma konusu olmuştur. Semboller resim, matematik, psikoloji, din, felsefe ve mitoloji gibi çok çeşitli alanlarda kendini göstermektedir. İnsanlarla belirli bağlam dâhilinde iletişim kuran sembol, gösterdiğinden daha derin olan örtük anlamlar taşımaktadır. Bu nedenle, edebî, dinî ve kültürel bağlamlarda bireyler tarafından sıklıkla kullanılan sembollerin genellikle belirli kodlara sahip olduğu açıktır. Birçok kültürde karşılaşılan ve kültürel aktarım için bir kanal görevi gören semboller, dil ve edebiyat alanlarında da önem taşımaktadır. Edebî metinlerde, mitlerde, anlatılarda ve diğer kültürel ifade biçimlerinde gözlemlenen çeşitli semboller arasında lotus çiçeği özellikle dikkat çekmektedir. Hinduizm ve Budizm gibi doğu dinlerinde özel bir öneme sahip olan bu çiçek, Eski Uygur Türkleri arasında da önem kazanmıştır. Budizm\\\'in benimsenmesiyle birlikte Eski Uygurların değişen dinî, siyasi ve kültürel hayatının etkileri zaman içinde yayımlanan metinlerde kendini göstermiştir. Çok sayıda anlama ve evrensel bir yapıya sahip olan lotus çiçeği Budist metinlerde, özellikle de Budizm\\\'in bir kolu olan Vajrayāna okuluna ait metinlerde yaygın bir semboldür. Çiçek, Budist ve Tantrik düşüncede yaratılış, doğum-ölüm-yeniden doğuş, üreme ve saflıkla ilgili olanlar da dâhil olmak üzere büyük öneme sahip kavramları aktarmak için bir araç görevi görmektedir. Ayrıca, lotus çiçeği metinlerde bulunan benzetme ve tasvirlerde saflık ve güzellik gibi benzer anlamları iletmek için kullanılmıştır. Tantrik özellikler taşıyan Eski Uygur metinlerinde lotus çiçeğinin yaygınlığı, Tantrik anlayışın kapalı ve gizemli yapısıyla ilişkilendirilebilir. Çiçek, metinde çeşitli anlamlarına uygun olarak temsil edilmiştir. Bu çalışma, bağlamsal yorumlamaya vurgu yaparak lotus çiçeğinin Eski Uygurca yazılmış metinlerde ifade edilen sembolik anlamlarını aydınlatmayı amaçlamaktadır. Bunu yaparak, anlamları şifreli olan sembollerin bir metni anlama ve yorumlamada oynadığı önemli rolün altını çizmek amaçlamaktadır.
Keywords : Sembol, Simgesel Anlam, Lotus Çiçeği, Eski Uygurca Metinler, Tantrik Metin