İKİDİLLİLERDE SESBİLİMSEL İŞLEMLEME VE DİL SİNİR AĞLARI

Authors : Ömer Şıhanlıoğlu

Pages : 1185-1208

Doi:10.32321/cutad.1553753

View : 16 | Download : 6

Publication Date : 2024-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Nörogörüntüleme teknikleri ve analitik yöntemlerdeki ilerlemeler, ikidilliliğin insanlarda bilişsel ve beyin sistemleri üzerindeki etkisini araştıran çalışmaların çoğalmasını sağlamıştır. Çağımızda yüzlerce çalışma, dil sisteminin bileşenlerinin beyindeki işlemlenişine değinse de dilin ve konuşmanın sinirsel temelinin tanımlanmasına ilişkin açıklamalar giderek güncellenmekte ve hızla artmaktadır. İnsan sesinin üretimi ve algılanması sürecinde, dil bileşenlerinin beyinin salt bir merkezinde aktivasyon gösterdiği düşüncesi doğru değildir. Beyinde korteksaltı nöroanatomik bölgeler olarak bilenen ve konuşma eyleminin algılanması ve üretiminden sorumlu olan bölgeler birbirilerine ön (ventral) ve arka (dorsal) kortikal yolaklarla bağlı olup beynin her iki yarıküresinde de sesbilimsel işlemleme başta olmak üzre önemli görevler üstelenmektedirler. Bu bağlamda dilin bileşenlerinin işlemlemesi çerçevesinde, görevlerin yerine getirilmesinde kombinatorik bir işleyiş olduğu söylenebilir. Bu kombinatorik işleyiş beynin belirli bir yerinde sabit olmayıp bilateral ve sola yanallaşmış bir şekilde gerçekleşmektedir. Tekdilli ve ikidilli bireylerde sesbilimsel bileşene ilişkin işlemleme, sinirdilbilimi alanında öne çıkan bir konudur. Uzun süredir, yetişkinlikte dil işlemeyi destekleyen karmaşık dil ağının, olgunlaşma ve dile maruz kalmanın geçici olarak uzun süreli bir etkileşimin sonucu olduğu varsayılmıştır. Fonksiyonel sol yanallaşma ve frontal yapıların artan katılımı, dil-sinir etkileşiminin normal gelişimsel seyri olarak kabul edilmektedir. Beyinde sesbilimsel bileşene ilişkin işlemleme sürecinin tekdilli ve ikidilli bireylerde nasıl gerçekleştiğini ele alan çalışmaların sayesinde, sesbilimsel bileşenin dil sisteminin beyinde en erken işlemlenen bileşen olduğu artık bilinmektedir. Bu bileşen tekdilli ve ikidilli işlemleme sürecinde aynı adımları izlese de bireysel açıdan beyin ağlarının gelişiminde farklılık yarattığı yadsınamaz. Bu çalışmayla konuşmanın algılanması ve üretimi, konu kapsamında alanyazınında yer alan araştırmaların verilerine dayanarak açıklanmaya çalışılmış ve ikidillilerin sesbilimsel işlemlemesinin nöral temelleri açıklanmıştır. Bu çalışma, sesbilimsel algının EEG ve fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme çalışmalarına odaklanarak, ikidillilerde sesbilimsel işlemlemenin kortikal temelini açıklamayı amaçlamaktadır. Sonuçlar, uyaran özelliklerine, görev taleplerine ve katılımcıların ikinci dil sesleriyle ilgili önceki deneyimlerine bağlı olarak çalışmalar arasında farklılığın olduğunu gösterse de alanyazın, birinci ve ikinci dildeki sesbilimsel işleme sırasında ön ve arka korteksler dâhilolmak üzere dorsal işitsel-motor gibi beyin bölgelerinin dâhil olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca ikidillilerin genellikle tekdillilere görece dil yapılarının bileşenlerinde ve beyin alanları arasındaki bağlantı yollarında daha fazla hacim gösterdiği yapılan çalışmalarla ortaya konulmuştur.
Keywords : İkidillilik, Sesbilimsel Dil İşlemleme, Dil Sinir Ağları, Nörodilbilim