1982 ANAYASASI’NDAKİ İLK DEĞİŞİKLİKLER ÜZERİNE TARİHİ VE HUKUKİ AÇIDAN BİR GENEL DEĞERLENDİRME (1982-2001 DÖNEMİ)

Authors : Bilal Tunç

Pages : 477-528

View : 71 | Download : 115

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Demokrasiyle yönetilen ve demokratik gelişmelere önem veren devletler, anayasacılık çalışmalarına son derece önem vermek zorundadır. Bu bağlamda anayasalar, demokratik sisteme geçmiş devletlerin kuruluşunu ve yönetimini düzenleyen toplumsal sözleşme olarak adlandırılan hukuki belgelerdir. Kurucu bir iktidar tarafından oluşturulan anayasalar, kendileri tarafından tesis edilmiş olan düzenin değiştirilmesini ciddi oranda zorlaştırmaktadır. Bu nedenle kurucu iktidarlar, anayasaların değişimine pek olumlu yaklaşmazlar. Ancak toplumsal ya da siyasal olaylardan dolayı yaşanan bazı durumlar, anayasa değişikliklerini mecburi bir hale getirmektedir. Bundan dolayı ya yeni bir anayasa yapılır ya da anayasaların maddelerinde ihtiyaçlar doğrultusunda ciddi oranda değişiklikler yapılır. Mevcut anayasalarda yapılması planlanan değişikliklerin nasıl yapılacağı ve hangi yöntemlerle oluşturulacağı, anayasaların meşruluğu ve demokrasi açısından son derece önemlidir. Her anayasa değişikliğinin kendine has bir sebebi ve ortamı vardır. Türkiye Cumhuriyeti’nin beşinci ve mevcut anayasası olan 1982 Anayasası, 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi sonucunda yapılmış olduğundan sivil ve askeri bürokrasinin etkilerinin yoğun bir şekilde taşımaktadır. Anayasadaki bu etkileri azaltmak amacıyla, anayasada yapılan ilk dönem düzenlemeler olarak değerlendirilen, 1987’den başlamak üzere 1988, 1993, 1995, 1999 ve 2001 yıllarında birtakım değişiklikler yapılmıştır. Bu çalışmanın hazırlanmasındaki temel amaç, bahsi geçen yıllarda yapılan anayasa değişikliklerinin anayasanın demokrasiyle insan hak ve hürriyetlerinin gelişimine ne tür bir etkide olduğunu ayrıntılı bir biçimde ortaya çıkarmaktır. Bu amaç doğrultusunda 1982 Anayasası’nın ilk dönemlerinde yapılan değişikliklerin, daha sonra yapılan yeni düzenlemeleri nasıl etkilemiş olduğunun ortaya çıkarılması hedeflenmektedir. Bu çalışma, arşiv belgelerinden, Resmi Gazeteden ve telif eserlerden istifade edilerek oluşturulmuştur. Son olarak bu makale, nitel bir çalışma olup; burada doküman analizi, karşılaştırmalı ve tarihi teknikler kullanılmıştır.
Keywords : 1982 Anayasası, anayasa değişkliği, anayasa, demokrasi, referandum