Gender-Based Use of Concession: Insights from Turkish Spoken Discourse

Authors : Derya AYDIN, Songül ERCAN

Pages : 133-159

Doi:10.33690/dilder.907018

View : 16 | Download : 13

Publication Date : 2021-07-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Ödünleyici ilişkiler alanyazında şaşırma, karşıt beklenti, iki tümce arasında uyumsuzluk, çatışma ya da uygunsuzluk olarak tanımlanmıştır. Ödünleme çeşitli dilsel kaynaklar kullanılarak açık biçimde işaretlenebildiği gibi, örtük olarak da gerçekleştirilebilmekte ve bağlamsal bilgiye dayalı olarak dinleyici tarafından algılanabilmektedir. Önceki çalışmalarda ödünlemenin karşıtlığın gösterilmesi, olası yanlış anlaşılmaların önlenmesi, düzeltme/onarım, uzlaşma ve konu yönetimi işlevleriyle kullanıldığı ortaya konmuştur. Diğer taraftan, dil kullanımı ve cinsiyet ile ilgili geleneksel bakış açısı, kadınların ortak paydada buluşma, anlaşmazlıktan kaçınma ve kibar dil kullanma eğiliminde olduğunu savlamaktadır. Ödünlemenin söylemsel işlevleri dikkate alındığında, kadınların ödünlemeyi erkeklerden daha sık kullandığı öngörülebilmektedir. Bu nedenle, bu çalışmanın amacı Türkçe sözlü söylemde (i) ödünlenmenin işaretlenmesi ve ödünleyici dilsel kaynakların kullanımında ve (ii) ödünlemenin işlevlerinde (varsa) cinsiyet farklılıklarının Etkileşimsel Dilbilim çerçevesinde belirlenmesidir. Çalışmanın veri tabanı altı saatlik Türkçe gündelik söylem kayıtlarından elde edilen çevriyazı metinlerinden oluşmaktadır. Bulgularımız, ödünlemenin en çok açık biçimde gerçekleştirildiğini (83.5%), ancak cinsiyetler arasında anlamlı bir fark olmadığını göstermiştir. Türkçe sözlü söylemde en sık kullanılan ödünleyici dilsel kaynağın ama olduğu saptanmıştır (33.7%). Ödünlemenin işlevleri açısından ise, veri tabanımızda ödünlemenin en çok karşıtlığın gösterilmesi (49.4%) amacıyla kullanıldığı, ancak cinsiyetler açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı ortaya konmuştur. Çalışmamızda ödünlemenin işaretlenmesi ve işlevleri bakımından cinsiyete dayalı bir farklılık saptanmamıştır. Bu bulgular, dil kullanımının konuşucuların cinsiyetine göre değil, söylem bağlamına göre biçimlendiği ortaya koyması bakımından cinsiyet ve konuşma biçemleri ile ilgili güncel görüşü desteklemektedir.
Keywords : Ödünleme, Sözlü Söylem, Etkileşimsel Dilbilim, Söylem Çözümlemesi, Toplumsal Cinsiyet