Tarihî Türk dillerinde ortaç + (iyelik) + üçün/için ile kurulan sebep yantümceleri

Authors : Hülya Uysal

Pages : 45-59

Doi:10.33690/dilder.1297903

View : 59 | Download : 48

Publication Date : 2024-01-04

Article Type : Research Paper

Abstract :Alanyazında yan tümceler başlığı altında yer verilen altbaşlıklardan biri de sebep yan tümceleridir. Sebep anlatan yan tümceler, belirteç yan tümceleridir. Sebep anlamını alıcıya aktarma yollarından biri de bitimsiz eylem ile kurulan yan tümcelere başvurmaktır. Bu çalışmada tarihî Türk dillerinde ortaç + (iyelik) + üçün / için ile kurulmuş sebep yan tümceleri, başka bir deyişle tarihî Türk dillerindeki bitimsiz (non-finite) sebep yan tümceleri ele alınacaktır. Çalışmada şu soruların cevapları aranmaktadır: a) Ortaç + üçün / için ile oluşturulan sebep yan tümcelerinde adcıl uyum var mı yok mu? b) Tarihî Türk dillerinde yer alan sebep yan tümcelerinde biçim-sözdizimsel (morpho-syntactic) açıdan değişimler var mı? c) Ana tümce ve yan tümce dizilişi nasıldır? d) Morfolojik açıdan yan tümcenin öznesi nasıldır? e) Ardışık sebep yan tümcelerinin kullanımı nasıldır? Bu sorulara cevap bulmak amacıyla Orhon Yazıtları, İyi ve Kötü Prens Öyküsü, Kutadgu Bilig, Kısas-ı Enbiya, Ḳıṣaṣü’l-Enbiyā ve Münebbihü’r-Rāḳidīn adlı eserlerden örnekler taranmıştır.
Keywords : yantümce, sebep yantümcesi, adcıl uyum, anatümce ve yantümce dizilişi