16. yy. Çağatay Şairi Sânî- Efserî’nin Şiirlerinde Ubeydullah Han

Authors : Üzeyir ASLAN

Pages : 1-10

Doi:10.15247/dev.68

View : 19 | Download : 14

Publication Date : 2011-06-01

Article Type : Book Review

Abstract :16. yy. Çağatay edebiyatının Ş í b a n H an ve B abur Ş a h gibi önemli hükümdar-şairlerinden olup “^Ubeydí, Kul ^Ubeydí” mahlası ile şiirler yazan, hatta yazdığı hikmetler sonraki yüzyıllarda A h med-i Yeseví ’ninkilerle (ö. 1166) karıştırılan ^Ubeydull a h H an , 15. yy.da Neva y í ’nin çabaları ile gelişmeye başlayan milli dille, yani Türkçe ile eserler yazılmasına daima destek olmuştur. Öyle ki sarayında başta ünlü Hi l a l í - i Ç a g a t a y í (ö. 1532) olmak üzere pekçok şair toplanmıştı. Bu şairlerden biri de S a n í - E f s e r í ’dir. Ubeydullah Han 1489'da doğdu. Babası Bahadır Mahmud Sultan, Şiban Han'ın küçük kardeşidir. 1533'te Şibanlıların hanı olduktan sonra Babur Şah ve Safevilerle savaşarak onların Maveraünnehr’deki hakimiyetlerine son verdi. Safevileri Horasan'- dan çıkaramadı ise de Şiiliğin Herat ve Belh'te yayılmasını engellemiş oldu. Ubeydullah Han zamanında Hanlık eski gücüne kavuşmuştur. 1539'da Buhara'da 53 yaşında iken öldü. Musikişinas, hattat ve şairdir. Sani-Efseri ise Kerminelidir. Şairin hayatı hakkında bilgi bulunmamaktadır. Çoğu şiirlerinde “Sani” mahlasını kullanır. Nevayi tarzında şiirler yazdığından “Sani-Nevayi” olarak ünlenmiştir. Şiban Han, Babur Şah, oğlu Humayun, Ubeydullah Han ve oğlu Abdulaziz Hanların maiyetinde bulundu. Efseri, uzun süre Ubeydullah Hana hizmet etmiştir. Türkçe ve Farsça divanında onun adını sık sık zikreder. Buna göre Ubeydullah Han, Sânî-Efserî’nin gönül tahtını süsler. O, gönül ülkesinin padişahıdır. Şairin gönül bağında açan güldür. Han’ın soyu yüksek, şanı yücedir, devleti de yücedir. Şair yaşadıkça Han’ın bendesidir. Onun Ubeydullah Han’ı olduğuna göre geda sayılmaz. Şahı Ubeydullah Han olan bir kapının mensubudur. Müddeiler yüzünden arası bozulsa da şair Han’a dua etmekten geri durmaz.
Keywords : Ubeydullah Han, Şibanlılar, Özbekler, Çağatay edebiyatı, Sani Efseri, Nevayi, Kermine