Aşk Mesnevilerinde Şimdiki Zaman Algısı

Authors : Hayrettin ORHANOĞLU

Pages : 149-176

Doi:10.15247/dev.72

View : 21 | Download : 15

Publication Date : 2011-06-01

Article Type : Book Review

Abstract :Estetiğin sınırları içinde bakıldığında zaman, felsefenin de yardımına ihtiyaç duyacağımız bir meseledir. Zamana ait her tasarruf, metne ait bütün belirleyicileri de etkileyen bir husustur. Tanrı’nın yaratma fiiliyle birlikte zaman, dinin de en önemli konusu olagelmiştir. Bununla birlikte Divan edebiyatında ve özellikle mesnevilerde ise zaman, çok farklı şekillerde ele alınmıştır. Vak’a, mekân ve şahsiyetle birlikte ele alınan zamanın gerçeklikle ilişkisi, farklı boyutlardadır. Bu sebeple zamandan her söz ediş, aynı zamanda gerçeklikten de bahsetmemizi zorunlu kılar. Nitekim zaman mesnevilerde kimi zaman nesnel algıların ötesinde kimi zaman gerçeklikten tümyle uzak bir şekilde ele alınmaktadır. Ağırlıklı olarak şairler, mesnevilerinde nesnel zamandan uzaklaşarak gerçek-ötesi bir zaman vurgusuna yönelmektedirler. Şimdiki zaman yahut yalnızca bir “an” ile sınırlanan bir zaman diliminde kahramanlar, zamanda farklı boyutlara geçmekte ve yaşanılan zamandan ve dolayısıyla gerçeklikten uzaklaşmaktadırlar. Kastedilen şimdiki zaman algısına ait vurgu, aşk mesnevisi olarak telakki edilen Hüsn ü Aşk’ta daha çok gözlemlenebilirken çalışmamıza Yûsuf u Züleyhâ ve Leylâ ve Mecnûn gibi diğer aşk mesnevilerini de alıp bir karşılaştırma yapmak istedik. Böylelikle bu gerçeklik algısındaki değişim ve dönüşümlerin neler olduğuna dair bir fikir edinebilmek için bu metinlere yöneldik. Amacımız, yalnızca zamana ait kelimelerin neler olduğu yahut bunların istatistiki sonuçlarını elde etmek değil şimdiki zaman algısının hangi fiillere yol açtığını yahut fiillerin zamana hangi vasıfları eklediğini anlamaktır.
Keywords : Zaman, şiir, mesnevi, an, vakit