Erzurumlu Mustafa Darîr’in Sîretü’n-Nebî’sinde Sosyal Tenkit

Authors : Esra EGÜZ

Pages : 529-546

View : 17 | Download : 13

Publication Date : 2022-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Sîretü’n-nebî, Erzurumlu Mustafa Darîr’in Hz. Muhammed’in hayatını anlattığı eseridir. Türk edebiyatındaki ilk siyer olan bu eser, 1388 yılında tamamlanarak Memlük sultanı Berkuk’a sunulmuştur. Darîr, eserinde Hz. Muhammed’in hayatını Arapça siyerlerden yararlanarak kronolojik olarak hem nazım hem nesir yoluyla anlatır. Yurtiçi ve yurtdışında yüzden fazla nüshası olan Sîretü’n-nebî, kendinden sonra yazılan siyer ve mevlid türündeki eserlere de tesir etmiştir. Darîr, siyerini Hz. Muhammed’in hayatını Arapça bilmeyen halka anlatmak için yazmıştır. Bu sebeple halka yönelik yazdığı bu eserinde, kimi zaman çeşitli konularda nasihatlar verir, kimi zaman da halka veya çeşitli zümrelere yönelik eleştirilerde bulunur. Bu makalede, Sîretü’n-nebî’nin sosyal tenkit içeren kısımları incelenmiştir. Eserde yer alan tenkitler, toplumun geneline yönelik tenkitler ve çeşitli zümrelere yönelik tenkitler olarak iki ana başlık altında ele alınabilir. Genel tenkitler, cahil halka, kötü huylu insanlara ve şairin eserini eleştirenlere yöneliktir. Belirli zümrelere yönelik tenkitlerde ise, özellikle bilgisiz şeyhler, zahitler ve muallimlere yönelik tenkitler bulunur. Genel olarak bakıldığında, müellifin tenkitlerine çoğunlukla konuyla ilgili kısımlarda yer verdiği gözlenir. Cahil halkın Hz. Peygamber’i anlamaması, bilgili kimselerin ise kibir ve kıskançlıkları sebebiyle Peygamber’e karşı gelmeleri gibi konular aslında doğrudan eserin ana konusu ile ilgilidir. Bununla birlikte, bilgisiz şeyhler ya da Darîr’in eserini eleştiren kimselere yönelik tenkitler, Darîr’in kişisel tecrübesini ve görüşünü yansıtması açısından ilgi çekicidir.
Keywords : Klasik Türk edebiyatı, XIV Yy Türk edebiyatı, siyer, Erzurumlu Mustafa Darir, Siretün nebi