Kerîmî’nin Arapça-Türkçe Manzum Sözlüğü: İsbâh

Authors : Yunus KAPLAN

Pages : 654-671

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2022-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçe dışında en az bir farklı dilin öğretilmesine yardımcı kaynak olarak kaleme alınan ve tuhfe olarak adlandırılan manzum sözlükler, klasik Türk edebiyatına zenginlik katan önemli edebî türler arasında yer alır. Bilhassa Osmanlı tebaasındaki toplumların dilleri olmak üzere Rumca, Ermenice, Boşnakça, Bulgarca, Arnavutça, Almanca ve İngilizce gibi dillerde tanzim edilen farklı örneklere de sahip olmakla birlikte bu türdeki eserlerin büyük çoğunluğu Arapça-Türkçe, Farsça-Türkçe veya Arapça-Farsça-Türkçe şeklindedir. Bu minvalde tanzim edilmiş olan sözlüklerden biri de İsbâh’tır. Arapça-Türkçe manzum bir sözlük olan ve 1635 yılı veya öncesinde telif edilen bu eserin müellifi -Anadolu’da kadılık yaptığına dair bilgi kırıntısı dışında- hayatı hakkında elde herhangi bir bilgi bulunmayan Kerîmî mahlaslı bir şairdir. Arapça mensur bir mukaddime, beyit sayısı 4 ile 80 arasında değişen 38 kıtʻa ve 572 beyitten müteşekkil olan İsbâh; 1800 civarında Arapça kelime veya ibarenin Türkçe karşılığını ihtiva etmektedir. Klasik tuhfe türünün sahip olduğu bütün özellikleri haiz olan eserde, sadece günlük hayatta ihtiyaç duyulan sıradan kelimelere değil, özel isim hüviyeti taşıyan yer ve şahıs isimlerine de yer verilmiştir. Bu çalışmada şimdilik bilinen tek nüshası, Millet Kütüphanesinde Ali Emiri Koleksiyonu “Manzum 1296” numarada kayıtlı bulunan İsbâh’ın şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durulduktan sonra, eserden seçilen bazı bölümlerin çeviri yazılı metinlerine yer verilmiştir.
Keywords : Klasik Türk edebiyatı, manzum sözlük, Kerîmî, İsbâh