Abdülcelîl bin Yûsuf el-Akhisarî’nin Arapça-Türkçe Manzum Sözlüğüne Yaptığı Şerh: Şerh-i Seb‘atü Ebhur

Authors : Zehra FİDAN

Pages : 373-388

View : 19 | Download : 16

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede şimdiye kadar yapılan manzum sözlük çalışmalarında adı pek geçmeyen Arapça-Türkçe manzum sözlük şerhi, Şerh-i Seb‘atü Ebhur’un tanıtımı yapılmıştır. Eser, daha önce Agâh Sırrı Levend ö. 1978 ve Ahmed Ateş’in ö. 1966 makalelerinde, Ali Şîr Nevâî’ye ö. 1501 atfedilen aynı isimdeki başka bir Arapça sözlük vesilesiyle anılmıştır. Bazı kaynaklarda da bu sözlükle karıştırılmıştır. Abdülcelîl bin Yûsuf el-Akhisarî tarafından kaleme alınan eser, 1617 yılında tamamlanmıştır. Nuruosmaniye ve Yahya Tevfik koleksiyonlarında iki nüshası mevcuttur. Abdülcelîl bin Yûsuf el-Akhisarî, hayvanların künye ve lakaplarını ele alan bir manzum sözlük nazmetmiş ve ardından kendi sözlüğünü şerh etmiştir. Yedi aruz bahri kullandığı için yedi deniz anlamına gelen Seb‘atü Ebhur adını verdiği sözlüğü 240 beyitten oluşmaktadır. Şerhini darb-ı meseller, hayvanların kendilerine has özellikleri, halk tıbbında kullanımları, yenilme ve tüketilmelerine dair dinî hükümler; çeşitli hayvan hikâyeleri, rivayet ve kıssalar ile zenginleştirmiş ve bunların her birini ayrı bölümler halinde ele almıştır. Şerhini hazırlarken tefsir, hadis, fıkıh, lügat, tarih, tıp, dil ve edebiyat gibi farklı alanlardaki 202 kaynak eserden faydalanmıştır. Tasnif ederek bu eserlerin listesini mukaddimede vermiştir. Çalışmamıza konu olan Şerh-i Seb‘atü Ebhur; müstakil bir konuyu ele alması, müellifi tarafından şerh edilmesi, şerh esnasında yararlanılan başvuru kaynaklarının her defasında titizlikle anılması gibi hususlarda diğer lügatlerden farklı özellikler taşımaktadır. Bu çalışmada da eserin ana hatlarıyla tanıtımı yapılmıştır.
Keywords : Arapça Türkçe manzum sözlük, şerh, Sebatü Ebhur