Vakanüvis Tarihlerini Anlatım Özellikleri Bağlamında Yeniden Okumak: Âsım Tarihi Örneği

Authors : Duygu KAYALIK ŞAHİN

Pages : 1057-1107

View : 25 | Download : 75

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İnşa ve şiir sanatındaki maharetlerine göre seçilerek Osmanlı’nın tarihini yazmakla görevlendirilen vakanüvisler, ferdî üsluplarını İslamiyet’in kabulüyle başlayan klasik edebiyat geleneğiyle harmanlayarak kronolojiyi esas alan eserler kaleme almışlardır. Vakanüvislerin tercihleri doğrultusunda şekillenen bir kurgunun var olduğu görülen bu tarihlerde anlatım, gelişigüzel yapılmamıştır. Tarihî verilerin, edebî ölçütlerin gözetildiği bir kurgu; patronaj ilişkisinin göz ardı edilmediği bir anlatma biçimi esas alınmıştır. İmparatorluğun son iki yüzyılında faaliyet gösteren ve imparatorluğun yıkılmasıyla sona eren vakanüvislik kurumunda kaleme alınan her bir eserin anlatım özellikleri bağlamında incelenmesi bir makalenin sınırlarını aşacağından örneklem olarak 19. yüzyıl vakanüvislerinden Mütercim Âsım tarafından yazılan Âsım Tarihi seçilmiştir. Âsım Tarihi’nin anlatıcı ve anlatım teknikleri özelinde kurmaca bölümlerden oluşması; bu özelliğinin modern ve kurgusal metinlerin incelendiği metotları kullanmaya imkân tanıması tercihimizde etkili olmuştur. Bu makalenin amacı, Âsım Tarihi’nin, -yazarın gerçek verileri yeniden inşa ederek yarattığı kurguya bağlı olarak- aynı zamanda edebî bir anlatı metni olduğunu ispatlamaktır. Bunun yanı sıra modern edebiyatın ve disiplinlerarası ilişkinin tahlil metotlarından yararlanarak klasik metinlerin yeniden ve daha güncel üretilmesini sağlayan imkânları kullanmaktır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle vakanüvis tarihlerinin kurgusal yapısı üzerinde durulmuş, Âsım Tarihi örnekleminde anlatım özellikleri belirlenmiştir. Sonrasında muhteva bakımından -bir tarih metni olmasına rağmen- devrin inşa ve şiir geleneğinde Âsım’ın tercih ettiği dilsel ve yapısal unsurlarla anlatım üslubunu nasıl ve hangi boyutlarda birleştirdiğine odaklanılmıştır.
Keywords : Vakanüvis Tarihleri, Anlatı, Anlatım Teknikleri, Mütercim Âsım, Âsım Tarihi