Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî

Authors : Şerife AKPINAR

Pages : 1-44

View : 17 | Download : 21

Publication Date : 2019-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Manzum tarihler, tarihî bilgi veren edebî eserlerdir. Muhtevalarına göre fetih-nâme, zafer-nâme, gazâ-nâme, gazavât-nâme gibi isimler almalarına rağmen çoğu kez bu adlar birbirinin yerine kullanılmıştır. Eserlerin asıl amacı genellikle tarih yazıcılığı iken pek azında da edebî bir metin ortaya koyma çabası görülür. Şeh-nâme, tarihî olayları anlatmak için kaleme alınan manzum eserlerdendir. Şeh-nâmeci ise Osmanlı Devleti’ndeki saray tarihçilerine verilen isimdir. Çoğunlukla manzum olan ve minyatürlerle süslenen şehnâmeler, genel Osmanlı edebî tarihini konu edinirler. Ancak kimi zaman da belirli bir padişahın savaşlarını dile getirdikleri görülür. XVII. yüzyılda yaşamış Ganî-zâde Nâdirî’nin Şehnâme’si de böyle bir manzum tarihtir. Yaklaşık 2000 beyitten oluşan eser, Şeh-nâme vezniyle kaleme alınmış bir mesnevidir. Konu, II. Osman zamanındaki İran savaşları ve özellikle padişahın Lehistan seferi etrafında şekillenmektedir. Eser, muhtevası ile bir gazavât-nâme olarak da adlandırılabilir. Ganîzâde Nâdirî, Şeh-nâme’yi tarihî bir eser meydana getirmek için değil bir mesnevi yazmak için kaleme aldığını belirtir. Ancak eser, mübalağalı ve taraflı üslûbuna rağmen dönemi tasvir eden mühim bir vesikadır ve Osmanlının resimli manzum hanedan tarihlerinin son örneği olması bakımından da önemlidir. Şeh-nâme-i Nâdirî’nin minyatürlü nüshası Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’ndedir. Mesnevide anlatılan olayların bir kısmı resmedilmiş; böylece tarih, iki önemli sanatın -şiir ve resim- oluşturduğu ahenkle gözler önüne serilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma ile Şeh-nâme’nin diğer tarihî kaynaklardan farkı ortaya konulurken II. Osman dönemi tarihi de Ganî-zâde Nâdirî’nin şiirinin vezninde duyulmaya, minyatürlerin renginde tahayyül edilmeye çalışılmıştır.
Keywords : Manzum Tarih, Şeh nâme, Ganî zâde Nâdirî, Minyatür