Aruz Vezninin Şiirde Tatbikine Bir Örnek: Cerrâh Ömer Lutfî Divanı’nda Ünsüzün Ünsüze Ulanması

Authors : İbrahim Halil CERGİBOZAN

Pages : 57-74

View : 21 | Download : 17

Publication Date : 2021-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Mısradaki hecelerin açıklık/kapalılıklarını esas alan ve ilk kullanım alanı olarak Arap edebiyatının gösterildiği aruz vezni, sonraki devirlerde birtakım değişiklikler ile birlikte Fars edebiyatında da kullanım alanı bulmuş; ardından Fars edebiyatının da tesiriyle Türk edebiyatında asırlar boyu kullanılan bir ölçü birimi olmuştur. İlk dönemlerde Türkçe kelimelerin aruz vezniyle uyumsuzluğu; bilhassa da “â”, “î” ve “û” uzun ünlülerinin Türkçede bulunmayışı, aruz kusurları olarak değerlendirilen kimi yöntemlere sıklıkla başvurulmasına sebep olmuştur. İlerleyen devirlerde Arapça ve Farsça kelimelerin Türk dilinde yaygınlaşması ile aruz kusurları git gide azalmış, nihayet aruz vezniyle de âhenkli ve girift şiirlerin yazıldığı bir dönem yaşanır olmuştur. Türk şairleri tarafından benimsenen aruz vezni, milli ölçümüz olan hece ölçüsü ile de birlikte kullanım alanı bulmuştur. Klasik Türk şiirimizin temel ölçü birimi olmakla kalmamış bazı halk edebiyatı sanatçılarının da zaman zaman kullandığı bir ölçü birimi olmuştur. Hatta klasik Türk şiiri, ömrünü tamamladıktan sonra bile aruz vezni bir müddet daha kullanılmaya devam edilmiş; eski şiiri ve onun ölçü birimini tenkit eden şairler bile aruz vezniyle eserler vermişlerdir. Aruz veznini şiirlerinde kullanan şairlerin tasarrufları doğrultusunda aruz vezni, bazı dönemlerde bazı ilginç ve birtakım farklı kullanımlar da kazanmıştır. Bu çalışmamızda 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşayan Cerrâh Ömer Lutfî’nin “aruz vezni”ni şiirlerinde uygulayış biçimi ele alınmaktadır.
Keywords : Aruz, Vezin tasarrufu, Cerrâh Ömer Lutfî