Bayramî-Melâmîliğine Dair Bir Eser: Risâle-i Cevâhirü’lİrfân Yahut Risâle-i Müşkilât-ı Esrâr-ı Işk

Authors : Ferudun Hakan ÖZKAN

Pages : 571-608

View : 21 | Download : 19

Publication Date : 2021-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Çalışmaya konu edilen eser, 16. yüzyıl Melâmî mutasavvıflarından Abdurrahmân el-Askerî tarafından kaleme alınmıştır. Dört nüshası bulunan eser 565 beyitten oluşmaktadır. Risâle-i Cevâhirü’l-İrfân yahut Risâle-i Müşkilât-ı Esrâr-ı Işk, Allâh’ın birliğini ve Allâh’a hamdi içeren beyitlerle başlar, bunları peygambere salat u selam ve miraç mucizesinin anlatıldığı beyitler takip eder. Akabinde hidâyet, irfân, nûr-ı Hak, namaz, ma’ârif, aşk konuları ele alındıktan sonra eserin yazılış sebebi anlatılır. Giriş mahiyetindeki bu bölümün ardından sırasıyla insân-ı kâmilin hâlleri ve kutbu’l-aktâbın alametleri; veliler silsilesi; aşkın hâlleri ve velâyet sırrının Hicaz’dan çıkışı gibi başlıklar ele alınır. Cezbe, kutub, insân-ı kâmil, velâyet, velî, muhabbet, aşk, feyiz, hâl, ma’nâ, tecellî, irfân, ma’ârif konuları etrafında yoğunlaşan eserde sık sık Kur’ân-ı Kerîm’den âyetler iktibâs edilmiştir. Çalışmada öncelikle eserin niçin bir Melâmî metni olduğu izah edilmiş; ardından, ayrıntılı bir tartışma ve karşılaştırmayla, metinde adı geçmeyen eserin müellifinin, Abdurrahmân el-Askerî olduğu tespit edilmiştir. Eserin nüshalarından ikisinde epeyce yer tutan dönemin padişahı Kânûnî Sultan Süleymân’la ilgili bölümlerin diğer iki nüshada yer almadığı görülmüş; bu durumun, önemli Bayramî-Melâmî şeyhlerinden Oğlan Şeyh olarak bilinen İsmâil-i Ma’şûkî’nin Kânûnî döneminde idam edilmesiyle ilgili olabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada ayrıca, eserde geçen Melâmî kavramları üzerinde durulmuş, bu kavramlar müellifin diğer eserinden ve kimi tasavvuf sözlüklerinden yapılan alıntılarla ve eserin kendi anlatımıyla açıklanmıştır.
Keywords : Cevâhir i İrfân, Risâle i Müşkilât ı Esrâr ı Işk, Tasavvuf, Melâmîlik, Abdurrahmân el Askerî