Dîvân Neşirlerinde Tertip Üzerine Dikkatler: Leylâ Hanım Dîvânı Örneği

Authors : Nihat ÖZTOPRAK

Pages : 418-442

View : 60 | Download : 50

Publication Date : 2023-06-27

Article Type : Research Paper

Abstract :19. yüzyıl kadın şairlerinden Leylâ Hanım’ın Dîvân’ı, 4 yazma ve 4 matbu nüshasına dayanılarak merhum Mehmet Arslan tarafından neşredilmiştir. Neşir esnasında yazma nüshalardaki tertip hususiyeti fark edilmediği için naşir tarafından araştırmacılara kolaylık olsun ve kısmen de olsa tertipli olsun diye şiirler nazım şekillerine göre gruplandırılmıştır. Buna göre şiirler kasideler, murabbalar, muhammesler, tahmisler, müseddesler, tesdisler, tesbî, müsemmen, tesminler, terkib-bendler, terci-bendler, tarihler, gazeller, müstezâdlar, şarkılar, lugazler, rubaîler, kıt’alar, müfredler şeklinde gruplandırılarak sıralanmıştır. Ancak Leylâ Hanım Dîvânı’nın yazma nüshalarının başında yer alan bir rubaîye göre şairin Dîvân’ını tertip ettiği anlaşılmaktadır. Bu tertip, naşir tarafından fark edilmediği için neşirde Dîvân’ın tertibi naşire göre tamamen değiştirilmiştir. Bu makalede, öncelikle yazmalarına göre Leylâ Hanım Dîvânı’nın tertip hususiyetleri ortaya konmuş sonra yazmaların tertibi ile neşrin tertibi karşılaştırılarak nesirde şairin oluşturduğu tertibin nasıl değiştirildiği belirlenmiştir. Böylece divan neşirlerinde divanın tertibine riayet etmemenin ne gibi değişikliklere, sıkıntılara, sapmalara sebep olduğu; şairin inanç ve kültür dünyasını yansıtan divan tertibinin değiştirilmesinin şairi anlama ve tanımada ne gibi eksiklikler doğurduğu ortaya konmaya çalışılmıştır.
Keywords : Leylâ Hanım, Divan, Divan Tertibi, Kadın şair, İzzet Molla