Klasik Türk Şiirinde Yarı Kurgusal Bir Menkabe: Hikâyet-i Ca’fer-i Tayyâr Oğulları

Authors : Fatih Uğur

Pages : 811-852

Doi:10.15247/devdergisi.1444200

View : 62 | Download : 84

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Klasik Türk şiirinde menkabevi metinler ve bütünlüklü olarak menakıpnameler geniş yer tutar. Bir yönüyle tarihsel gerçekliğe işaret eden bu metinler, genellikle olağanüstülük motifleriyle süslenmiştir ve insanüstü özellikler gösteren kahramanların, velilerin, evliyaların yahut din ulularının öyküsünü anlatır. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu’nda bulunan 06 Mil Yz A 3951/2 numarasıyla kayıtlı Hikâyet-i Ca’fer-i Tayyâr’ın Oğulları isimli eser de bu tür metinlerden biridir. 248 beyitten müteşekkil eser açık, sade bir dille ve mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır; ancak son varaktaki bazı kısımlar tahrip olduğu için okunamamaktadır. XVI. yüzyıl Türkçesi özellikleri gösteren eserin müellifi, müstensihi ve yazım tarihi belli değildir. Bununla birlikte ilk 42 beyitten oluşan oldukça eksik bir nüshası XVI. yüzyıl şairlerinden Derviş İvaz’ın Dâsitân isimli eserinde bir bölüm olarak yer almaktadır. Eserde Hz. Peygamber’in amcasının oğlu ve sahabesi olan Cafer-i Tayyâr’ın oğulları İbrahim ve Muhammed’in Kerbela hadisesinden sonra Fırat nehri kıyısınca kaçmaları, bir kadının evine sığınmaları ve Yezid’in askeri tarafından öldürülmeleri anlatılmaktadır. Ancak onların öldürüldüğü sahnelerde görünen evrenin gerçeklerine aykırı eylemler gerçekleşmiştir. Metni yazma amacının okuyanı yahut dinleyeni ağlatmak olduğunu birçok beyitte vurgulayan müellif, çocukların başına gelen hadiseleri olağanüstülüklerle zenginleştirerek metni menkabeye yakın bir içerikle oluşturmuştur. Bu yazıda Hikâyet-i Ca’fer-i Tayyâr’ın Oğulları’nın yazı çevrimi ve tahlili yapılmış; tarihî gerçeklere ve menkabevi özelliklere işaret eden yönleri incelenmiştir.
Keywords : klasik Türk edebiyatı, menkabe, Ca\'fer i Tayyar, Ca\'fer i Tayyar oğulları, ehl i beyt