SEBK-İ HİNDÎ’DE ANLAM KAPALILIĞINA GİDEN YOLLARDAN BİRİ OLAN ÖRTÜK TEŞBİHLER: NEŞÂTÎ DÎVÂNI ÖRNEĞİ

Authors : Mehmet Akın

Pages : 69-83

Doi:10.15247/devdergisi.1541735

View : 9 | Download : 5

Publication Date : 2024-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede örtük teşbih konusu ele alındı. Bazı teşbihlerde teşbihin iki tarafı arasındaki ilişkiyi çözmek güçtür. Bu makalede bu tür teşbihleri örtük teşbih olarak nitelendirmek uygun görüldü. Örtük teşbihte benzerlik ilgisini bulmak için zihni yormaya ihtiyaç duyulur. Böyle teşbihler ya nadir duyulan kendisine benzetilenler (müşebbehün bih) vasıtasıyla ya da orijinal bir benzetme yönü (vech-i şebeh) keşfedilerek yapılır. Örtük teşbihler belagat kitaplarında mecazî, hayalî, baid-i garib gibi farklı isimlerle adlandırılmaktadır. Bu makale giriş, iki ana bölüm ve sonuç bölümünden oluşmaktadır. Çalışmanın giriş bölümünde öncelikle teşbihlerin sınıflandırılmasında benzetme yönünün önemine işaret edilmiştir. Makalenin birinci bölümünde açık ve örtük teşbih kavramları açıklanmıştır. Buna göre benzetme yönü kolaylıkla fark edilen kalıplaşmış teşbihlere açık teşbih; benzetme yönü orijinal, zor bulunan, bulunması için zihni bir çaba gereken teşbihlere örtük teşbih denmiştir. Bu adlandırmadan sonra klasik belagat kitaplarında açık teşbihe ve örtük teşbihe tekabül eden kavramlarla ilgili bilgi verilmiştir. Bilgi aktarılırken özellikle örtük teşbihi karşılayan kavramlar daha detaylı işlenmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde makaleye konu olan Neşâtî’nin hayatı, edebi kişiliği ve eserleriyle ilgili kısa bilgiler aktarılmıştır. Ayrıca bu bölümde Hint üslubuyla ilgili çok kısa bilgi verilmiştir. Bundan sonra Neşâtî Dîvânı’ndaki bazı örtük teşbih örnekleri günümüz Türkçesine çevrilerek açıklanmıştır. Sonuç bölümünde inceleme neticesinde elde edilen veriler değerlendirilmiştir.
Keywords : Belagat, Teşbih, örtük teşbih, sebk-i Hindî, Neşâtî