GERÇEK İLE KURGU ARASINDA BİR YOLSUZLUK HİKÂYESİ: HİKÂYE-İ MÛCİD-İ ŞERR Ü NİFÂK HÂCI FIRILDAK

Authors : Fatma Sabiha Kutlar Oğuz, Nagihan Gür

Pages : 345-368

Doi:10.15247/devdergisi.1548167

View : 9 | Download : 5

Publication Date : 2024-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :İsimsiz olarak basılan Hikâye-i Mûcid-i Şerr ü Nifâk Hâcı Fırıldak adlı hikâye, 1902 yılında zararlı içeriğinden dolayı toplatılır. Hikâyenin merkezinde Çeşme müftüsü olarak görev yapmış ve adı birtakım yolsuzluklara karışmış Hacı Fırıldak karakteri yer alır. Kıssadan hisse çıkarmak amacıyla yazılmış bu ibretlik hikâye, aslında 1881 yılı ve sonrasında cereyan etmiş gerçek olayların kurgusal düzleme aktarılmış bir formudur. Hikâye, Çeşme’de uzun yıllar müftülük yapmış Hacı Hasan Hilmi Efendi’nin (ö. 1928) yolsuzluklarına dayanmaktadır. Hikâyede ismini gizleyen yazar ise Hacı Hasan Hilmi hakkında defalarca suç duyurusunda bulunmuş, 1908-1912 yılları arasında Aydın mebusluğu yapmış İsmail Sıdkı Efendi (ö. 1935)’dir. İsmail Sıdkı Efendi, Hacı Hasan Hilmi Efendi’nin bizzat şahit olduğu yolsuzlukları hakkında defalarca şikâyette bulunmuş, bir sonuç alamayınca edebiyatın gücünü kullanarak bunları okurların dikkatine sunmuştur. Çeşme müftüsünü Hacı Fırıldak karakteri üzerinden parodileştirerek 19. yüzyıl sonu Osmanlı bürokrasinin işleyişine ve yozlaşmış bürokrat tipine eleştiriler yöneltmiştir. Böylelikle ilhamını gerçeklikten almış, üslubu ve anlatım özellikleriyle geleneksel hikâye tarzına uygun, mizahi yönden güçlü sıra dışı bir anlatı ortaya koymuştur. Hikâye-i Mûcid-i Şerr ü Nifâk Hâcı Fırıldak hikâyesini araştırmacıların dikkatine sunmayı amaçlayan bu makalede, söz konusu hikâye, kurgu ve gerçeklik bağlamında analiz edilecek, hikâyenin sosyal ve tarihi bağlamda taşıdığı değer ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Keywords : 19. Yüzyıl, Osmanlı bürokrasisi, Hasan Hilmi Efendi, İsmail Sıdkı Efendi, Hacı Fırıldak, geleneksel hikâye, kurgu, gerçeklik.