ÜVEYSÎ’NİN VEYSÎ’YE ATFEDİLEN ÜNLÜ KASİDESİ (ÖNEM, TARİHÇE, SORUNLAR, METİN)

Authors : M Fatih Köksal

Pages : 1-36

Doi:10.15247/devdergisi.1570254

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2024-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :17. yüzyıl, Osmanlı tarihinde devlet ve toplum yapısındaki bozulmalardan rahatsızlık duyan bir kısım aydının hoşnutsuzlıklarını bir şekilde duyurmaya çalışmaları bakımından dikkat çekici bir dönemdir. Tesir gücü dolayısıyla edebiyatın imkânları kullanılarak özellikle de şiir diliyle dolaşıma sokulan sızlanma ve eleştiri yüklü bu manzum metinlerin uyarıcı özelliğinin yönetim katında ne kadar akis bulduğunu tespit etmek elbette zordur. Bununla birlikte bu dönemde şairler kaleme aldıkları edebî metinlerle için için çürümeye doğru giden toplum ve devlet yapısını gözler önüne sermekten geri durmamışlardır. Başka örnekleri de görülmekle birlikte bu metinler arasında en çok yayılan ve yankı bulan eser, Üveysî mahlaslı bir şair tarafından 17. yüzyılın ilk yarısında, Bağdat’ın fethinden önce kaleme alınan bir kasidedir. Üzerine Batı’da yapılan ilk çalışmaların tesiriyle yanlış olarak İstanbul Kasidesi veya Kaside-i Nasîhat olarak adlandırılan bu manzumenin şairinin kim olduğu öteden beri tartışılagelmiştir. Pek çok araştırmacının, bu asrın ağdalı nesir diliyle yüklü eserleriyle tanınan Alaşehirli Veysî’ye atfettiği söz konusu kaside üzerine bugüne değin muhtelif çalışmalar ve çeşitli metin neşirleri yapılmıştır. Bu makalede çarpıcı birkaç örneğiyle 17. yüzyıl sosyal-siyasi tenkit edebiyatına göz atıldıktan sonra Üveysî’nin kasidesinin önem ve değeri üzerinde durulacak, kasidenin yaklaşık 250 yıllık neşir macerası ayrıntılarıyla gözler önüne serilecek ve eserle ilgili temel iki problematik olan kim tarafından ve ne zaman yazıldığı sorularına cevap aranacak ve şairin kimliğine dair bir başka meseleye değinilecektir. Özellikle Türkiye’de yapılan çalışmalarda sorgulanmaksızın Veysî’ye mal edilen kasidenin müellifi Üveysî’ye dair tespit ve değerlendirmelerden sonra, eserin ilk naşiri Diez’den bu yana üzerinde hiç durulmayan yazılış tarihi meselesi aydınlatılacaktır. Kasidenin tespit edebildiğimiz nüshalarının tanıtımından sonra önemine binaen sıhhatli denebilecek nüshaların tamamı ve yapılan dört neşrin karşılaştırılmasıyla oluşturulan tenkitli metin yayımlanacaktır.
Keywords : Veysî, Üveysî, kaside, İstanbul kasidesi, sosyal-siyasi tenkit, 17. yüzyıl