KALB SANATI EKSENİNDE NÂBÎ’NİN BOZUNTUSUDUR REDİFLİ GAZELLERİNE YAZILAN NAZİRELER

Authors : Hasan Kaya

Pages : 263-279

Doi:10.15247/devdergisi.1586604

View : 8 | Download : 4

Publication Date : 2024-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :17. yüzyılda hikemi tarzın temsilcisi Nâbî’nin (ö. 1712) Divan’ında “bozundısıdur” redifli iki gazel yer almaktadır. İlki 9, ikincisi 10 beyitlik bu gazellerin bütün beyitlerinde kalb sanatına başvurulması bu şiirleri özel hâle getirmiştir. Nâbî ilk gazelinin her mısraında kalb sanatına başvururken ikinci gazelinin matla beytinin iki mısraında bu sanata başvurmuş, takip eden beyitlerin sadece ikinci mısralarında kalb yapmıştır. Tespitlerimize göre bu redifle yazılan ilk şiir Nâbî’ye aittir. Yine tespitlerimize göre Nâbî’den sonra ona nazire olarak bu redif 6 şair tarafından kullanılmıştır. Nazire yazan şairler de Nâbî’nin ikinci gazelinde kullandığı yöntemi benimsemiş ve şiirlerinin matla beyitlerinin her iki mısraında ve takip eden beyitlerin ikinci mısralarında kalb sanatına başvurmuşlardır. Bunlar Halebli Edîb (ö. 1748?), Hâzık Mehmed (ö. 1763), Dâniş (ö. 1775), Sermed (ö. 1787), Diyarbakırlı Azmî (ö. 1831) ve Nâfi’dir (ö. 1849/50). Bunlar arasında Dâniş üç naziresiyle dikkat çeker. Böylece Nâbî’ye nazire olduğu değerlendirilen şiir sayısı 8 olmaktadır. Bu şiirlerin hepsinde Nâbî’nin şiirinde kullanılan “mefâ‘ilün fe‘ilâtün mefâ‘ilün fe‘ilün” kalıbı tercih edilmiştir. Nâbî ile redif ortaklığı taşıyan bu şiirlerde Dâniş dışındaki diğer şairler kafiyede kalb sanatının imkânları çerçevesinde farklı kafiyelere yönelmiştir. Nâbî şiirinde kalb sanatı için tercih ettiği “bozuntu” kelimesini farklı anlamlara gelebilecek şekilde eleştirel bir anlam yükleyerek çok anlamlılık bağlamında kullanmış, onu takip eden şairler de benzer bir yol izlemiştir. Bu çalışmada zemin (model) şiir olarak değerlendirdiğimiz Nâbî’nin iki gazeli ve Nâbî’ye nazire olarak yazıldığı tespit edilen 6 şaire ait 8 şiir kronolojik olarak verilmiş ve kalb sanatı ekseninde kısa değerlendirmeler yapılmıştır.
Keywords : Nazire, Nâbî, kalb sanatı