Hanefî Fıkıh Usulü Literatüründeki Lafızlar Taksiminde Mantıksal Tutarlılık Problemi: Pezdevî Örneği

Authors : Osman GÜMAN

Pages : 103-132

View : 17 | Download : 14

Publication Date : 2012-12-01

Article Type : Other Papers

Abstract :Elfaz bahisleri, nassları anlama ve yorumlamada ihtiyaç duyulan kuralları ihtiva etmesi dolayısıyla gerek Hanefî gerek mütekellimîn fıkıh usulü literatürünün önemli bahislerinden biridir. Hanefî usul literatüründe lafızları ilk defa tasnif eden usul bilgini Debûsî’dir. Serahsî tarafından da sürdürülen bu taksim için, Fahrulislam el-Pezdevî tarafından bir üst kategori oluşturulmuş ve şer‘î delillerden ilki olan “Kitap” başlığının altında incelenmiştir. Ayrıca öncesinde bağımsız başlıklarda ele alınıp incelenen bazı konular lafızlar taksiminin içine alınmıştır. Diğer yandan Pezdevî, tafsilata girmeden lafız taksimlerini tanım düzeyinde zikredip her biri hakkında bir tasavvur oluşturmuş ve ardından her bir kısmın problematiğini ele almıştır. Pezdevî tarafından son şekli verilen bu taksim, geç dönem usulcüleri tarafından genel bir kabul görmüş ve detayda bazı farklılıklarla birlikte günümüze kadar korunmuştur. Ancak bu tasnifte mantıksal taksim kriterleri açısından eleştiriye açık yönler de bulunmaktadır. Nitekim Abdülaziz el-Buhârî, İbnü’l-Hümâm, Sadru’ş-şeria ve Teftâzânî gibi bazı usulcüler bunların bir kısmına işaret etmişlerdir. Makalede bu eleştiriler üzerinde durulmuş ve taksimin mantıksal açıdan daha tutarlı hâle gelebilmesi için bir kısmı klasik dönem usulcülerine, bir kısmı da şahsımıza ait olan bazı önerilerde bulunulmuştur
Keywords : Lafız, Vaz, İstimâl, Zuhûr ve Hafâ, Delâlet