II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİNDE IRAK’TA ŞİİLİĞE KARŞI OSMANLI EĞİTİM POLİTİKASI

Authors : Faruk Yaslıçimen

Pages : 63-108

Doi:10.20519/divan.315101

View : 16 | Download : 10

Publication Date : 2017-03-30

Article Type : Research Paper

Abstract :On dokuzuncu yüzyılın sonlarına doğru, Osmanlı yetkilileri Irak'taki Sünni ortopraksisi ve dolayısıyla devlet egemenliğinin tehlikede olduğunu fark etti. Irak’ta Sünni kitlelerin Şiileştiğine ve bunun da ciddi bir siyasi risk oluşturabileceğine kanaat getirildi. Osmanlı makamları, Irak'ta yaşayan tebaanın siyasi sadakatini garanti altına almak adına bir eğitim politikası hazırladılar. Bu politikanın asli amaçlarından biri de “ tashîh-i akâid ” yani inançların düzeltilmesi idi. Bu makalede, II. Abdülhamid döneminde, hükümetin algıladığı şekliyle, Irak'ta Şii mezhebinin yayılmasına karşı alınan önlemler konu edilmektedir. Bu önlemler arasında medreselere Sünni müderris ve ulama tayini, aşiretler arasına gezgin vaizler gönderilmesi, modern okullar açılması ve erken yaşlarda Irak'taki Şii erkek çocukların Sünnileştirilmek amacıyla İstanbul'a götürülmeleri gibi uygulamalar bulunmaktadır. Bu makalede ayrıca, Şiiliğin yayılmasına karşı geliştirilen eğitim politikasının uygulanması esnasında ortaya çıkan güçlükler de ele alınmaktadır. Bunlar arasında, Şiiliğin yayılmasına karşı mücadele etmek üzere seçilecek ulemanın yerelden mi yoksa yerel olmayan ulamadan mı seçileceği ve mali zorlukların nasıl aşılacağı gibi konular gösterilebilir. Genel olarak, Osmanlı eğitim politikası, Sünni olmayan Müslüman grupların inançlarının düzeltilmesini de içeren bir Osmanlılık kimliğinin yaygınlaştırılmasını amaçlıyordu. Bu ise yeniden tanımlanarak anlam katmanları genişletilen bu kimliğin İslam'ın Sünni yorumunu siyaseten daha merkeze almasını beraberinde getiriyordu.
Keywords : Osmanlı, Irak, XIX Yüzyıl, Devlet, Otorite, Eğitim, Medrese, Okul, Ulema, Sünni, Şii, Mezhep Siyaseti