MEZHEP İLMİ: KÂFIYECI’NİN FIKIH İÇİN YENİ BİR ALT-DİSİPLİN TEKLİFİ

Authors : Eyyüp Said KAYA

Pages : 1-44

View : 19 | Download : 10

Publication Date : 2021-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Geç dönem Memlük Kahire’sindeki Hanefi âlimlerin merkezi şahsiyetlerinden olan Muhyiddin Kâfiyeci (ö. 879/1474), fıkıh mezhebine müntesip ferdin kendi mezhebiyle ilişkisini ele alan bir ilim dalı kurmayı teklif etmiş ve bu teklifini açıklamak üzere iki eser kaleme almıştır. Kâfiyeci’nin tasarladığı mezhep ilmini ele alan bu çalışmanın ilk yarısı, söz konusu teşebbüsün tarihi çerçevesini inşa etmeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede Kâfiyeci’nin biyografisinde bu teşebbüsünü anlamlı hale getirebilecek ayrıntılara dikkat çekildikten sonra, üç başlık altında mezhep ilminin İslam tarihiyle irtibatı kurulmuştur: Hanefi fıkıh usulü literatürü, Memlük döneminde gelişen çok mezhepli toplum düzeni ve klasik sonrası dönemde ilimlerin sınırlarını yeniden sorgulama eğilimi. Makalenin ikinci yarısı Kâfiyeci’nin mezhep ilmini kurmak için kaleme aldığı el-Ferah ve’s-surûr ile Neşâtu’s-sudûr adlı eserlerini incelemektedir. Bu kısımda eserlerin içerikleri, bir yandan öne çıkan konu başlıkları altında tahlil edilmekte, diğer yandan telif edilmelerinin ardındaki hedefi ne ölçüde karşılayabildikleri sorgulanmaktadır. Sonuç kısmında Kâfiyeci’nin teşebbüsünün başarılı olamadığı ortaya konulmakta ve bu durum geç klasik dönemde din ilimlerine felsefe- mantık dilinin hakim oluşu ile açıklanmaktadır.
Keywords : Kâfiyeci, mezhep ilmi, Hanefi mezhebi, eczâul ulûm, Mısır, el Ferah ves surûr, Neşâtüs sudûr