Vehhabiliğin Temel Düşünce Esaslarının Teopolitik Analizi

Authors : Nurullah Çakmaktaş

Pages : 83-112

Doi:10.20519/divan.1539777

View : 168 | Download : 141

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Vehhabilik, bugünkü Suudi Arabistan toprakları içinde kalan Necd bölgesinde XVIII. yüzyılın ortalarında Muhammed b. Abdulvehhab’ın öğretileri doğrultusunda, benzerlerine İslam tarihinin muhtelif zamanlarında ve mekânlarında şahit olunan bir Selefi düşünce ekolü veya bir ıslah ve ihya hareketi iddiasıyla ortaya çıkmıştır. Fakat Vehhabilik, sonraki yıllarda kendini konumlandırdığı siyasal bağlam içinde zamanla politikleşerek kendine has dini-siyasi bir hareket hüviyeti kazanmıştır. Öyle ki yozlaştığı kabul edilen İslami anlayışın tasfiyesine yönelik üretilen Vehhabi öğreti, bu siyasal bağlamın etkisiyle siyasi boyut kazanarak Vehhabiliği dini-politik bir hareket haline getirmiştir. Bu çalışma, başlangıçta Müslümanlar arasında inanç ve dini pratikler düzleminde var olduğu düşünülen yozlaşmaya bir tepki olarak İslam’ın en saf haliyle yaşanılabilir kılınmasını amaç edinerek ihyacı bir söylemle teşekkül eden Vehhabiliğin, Suud ailesi ile kurduğu ittifakın akabinde nasıl siyasal bir karakter kazandığını, tevhid, ulu’l-emre itaat, emr-i bi’l ma’rûf ve nehy ‘ani’l münker, bid’at ve el-velâ’ ve’l-berâ’ gibi Vehhabiliğin temel düşünce esasları üzerinden gösterilmeye çalışılacaktır. Çalışma, Vehhabiliğin temel düşünce esaslarının bu ittifakla ilişkili olarak zaman içinde teopolitik bir söyleme evrildiği iddiası üzerine inşa edilmiştir. Bu iddia çerçevesinde çalışma, Vehhabiliğin belli başlı temel düşünce esaslarının zaman içinde dini anlam boyutlarının ötesine geçerek politik anlam boyutları da taşımaya başladığını göstermeyi amaçlamaktadır.
Keywords : Ortadoğu, Dini-Siyasi Düşünce, Vehhabilik, Vehhabi Siyaset Düşüncesi, Teopolitik