AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ ARASINDA YAŞANAN ŞUBAT 2023 TARİHLİ BALON KRİZİ

Authors : Meryem Temiz

Pages : 1-25

Doi:10.59114/dasad.1485677

View : 56 | Download : 87

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :28 Ocak - 4 Şubat 2023 tarihleri arasında Amerika Birleşik Devletleri hava sahası üzerinde seyreden Çin Halk Cumhuriyeti’ne ait balon, tarafları krizin eşiğine getirmiştir. Yaşanan balon krizi, ABD ile ÇHC arasında süregiden “istihbarat savaşının” yeni bir veçhesi olarak değerlendirilmiştir. Makale, Şubat 2023\'te gerçekleşen balon krizinin tarafları olan ABD ve ÇHC’nin karar alma süreçlerini, Graham Allison’ın üç farklı karar alma modeli üzerinden incelemiştir. Devletlerin dış politika kararlarına hâkim olan davranış kodları bulunmaktadır. Bu kodlar, dış politika analizlerinde önemli bir yere sahiptir. ABD dış politikasındaki karar alma süreci, krize doğrudan veya dolaylı olarak müdahil olan pek çok aktörün tesiri altında şekillenmektedir. Casus balon krizine ilişkin olarak karar alma sürecinde Başkan, Başkan’ın ekibi, Savunma Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve CIA arasında gerçekleştirilen pazarlıklar ve fikir teatileri, karar almada önemli bir rol oynamıştır. ÇHC’nin dış politika kararlarının alınmasında karar alıcı olarak rol oynayan temel aktörlerin ağırlığı incelendiğinde, Çin Hükümeti ve Komünist Parti yönetiminin dış politikaya etkisinin, (1990’lı yıllardan itibaren parti denetiminin azalmaya başlaması göz önüne alındığında) devlet başkanı Xi Jinping liderliği ve Çin Hükümeti lehine ağırlık kazandığı söylenebilir. Makalede, “Devletlerin dış politika kararlarına hâkim olan davranış kodlarının, devletlerin dış politikalarında karşılaştıkları krizlere yönelik karar alma davranışlarını şekillendirdiği” hipotezi sınanmıştır. Balon krizine ilişkin olarak ABD\'nin karar alma davranışlarının açıklanmasında Allison’ın üç karar alma modelinden bürokratik siyaset modelinin öne çıktığı görülürken, ÇHC’nin dış politika karar alma davranışlarının açıklanmasında rasyonel aktör modelinin öne çıktığı görülmüştür.
Keywords : Balon krizi, dış politikada karar alma, istihbarat, Amerika Birleşik Devletleri, Çin Halk Cumhuriyeti