Türkçe Ders Kitaplarındaki Şiirlerde Karşıt Anlamlı Sözcüklerin Anlambilimsel Değerlendirmesi

Authors : Ali TÜRKEL, Meltem ÇETİNKAYA

Pages : 298-313

View : 24 | Download : 16

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Dil, zengin yapısı dolayısıyla içerisinde birçok anlamı barındırır. Bu anlamları inceleyen anlambilimin konularından biri de karşıt anlamlılıktır. Araştırma, Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerde karşıt anlamlı sözcüklerin anlambilimsel açıdan dağılımını saptamayı ve sınıf seviyelerine göre karşılaştırmayı amaçlamaktadır. Elde edilecek sonuçların şiir metinlerinin daha etkili kullanılmasına katkı sağlayacağı, öğrenenlerin dil kullanım bilincini geliştireceği, öğretenlerin dil öğretimini daha etkili gerçekleştirmelerini sağlayacağı öngörülmektedir. Araştırmada Aksan’ın (2009) Türkçede tersanlamlılık başlıkları (ikili, biçimsel ilişkili, ilişkisel, dereceli ve yön gösteren) temel alınmıştır. Çalışma, doküman incelemesine göre desenlenmiş nitel bir çalışmadır. Araştırmada, karşıt anlamlı sözcükler incelenirken seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden tabakalı amaçlı örnekleme ve seçkisiz örnekleme yöntemlerinden basit seçkisiz örnekleme yöntemleri birlikte kullanılmıştır. Her sınıf düzeyinde ders kitaplarındaki şiirlerden üçer tanesi olmak üzere toplam on iki şiir rastlantısal yolla seçilmiştir. Bu şiirlerdeki karşıt anlamlı sözcükler belirlenip araştırmanın temel başlıklarına göre incelenerek tablolaştırılmıştır. İnceleme sonucunda kitaplarda en çok kullanılan karşıtlığın ikili karşıtlıklar olduğu belirlenmiştir. Diğer karşıtlıklara kitaplarda yeterince yer verilmemesiyse olumsuz bir durum olarak değerlendirilmiştir. Karşıt anlamın tüm başlıklarını öğrencilere kavratabilecek yetkinlikte, karşıt anlam yönünden zengin şiirlerin kitaplara alınması, dilin anlamsal boyutunu en iyi yansıtacak örneklere yer verilmesi gerekmektedir.
Keywords : Karşıt anlam, anlambilim, Türkçe ders kitabı, şiir