MAĞRİB VE ENDÜLÜS’TE BERBERÎ HÂKİMİYETİNİN MİMARLARI: ABDULLAH B. YÂSÎN VE YÛSUF B. TÂŞFÎN

Authors : Cuma EREN

Pages : 191-208

View : 16 | Download : 9

Publication Date : 2022-10-24

Article Type : Research Paper

Abstract :İslam’ın siyasi cephesi henüz 7. Yüzyılda Kuzeybatı Afrika’yı, 8. Yüzyılda ise İber yarımadasını kapsamasına rağmen İslam tarihine ilişkin malumatımızın Şam-Bağdat odaklı olması İslam’ı doğu eksenli düşünmemize neden olmuştur. İslamiyet’in Kuzey Afrika ve İber yarımadasında yayılmış olması doğu-batı arasında siyasi ve bilimsel etkileşime zemin hazırlamıştır. İslam’ın nispeten Doğudaki faaliyetleri daha iyi bilinse de Mağrib’te ki faaliyetlerde yadsınamayacak kadar önemlidir. Örneğin; İslam için Doğu da İslam siyasi hayatını bir düzen içerisine alan Selçuklular (1040-1157) ne ifade ediyorsa Mağripte de Murâbıtlar (1056-1147) benzeri bir rol üstlenmişlerdir. Çünkü her iki devlette İslam birliğini tesis etme ve Hristiyan dünyasını hedef almada benzer faaliyetler göstermişlerdir. IX. Yüzyılda Müslüman olan Berberilerden Sanhâce boyunun Cüdale kabilesi reisi Yahya b. İbrahim, kendisi ve kabilesinin İslamiyet’i öğrenmesi için Ebû İmran el- Fasî’den bir öğrencisini göndermesini ister. Netice itibariyle de bu vazifeyi ifa etmek maksadıyla Abdullah b. Yasin bölgeye gider. Başlangıçta sadece İslam’ı öğretmek maksadıyla yola çıkılmışken Abdullah b. Yasin’in gayretleri sonucu hem Mağribi hem de Endülüs’ü hakimiyeti altında tutan bir devlet ortaya çıkmıştır. Emîr el-Müslimin unvanı ile Yusuf b. Taşfîn dönemi Murâbıtlar Devletinin yükseliş dönemi olarak ele alınmaktadır. Nitekim 1086 yılında Kastilya Kralı VI. Alfonso liderliğindeki Hristiyan kuvvetlerini Zellaka savaşında mağlup etmesi ve Endülüs’teki Tavaif’i-Mülük emirliklerini hakimiyeti altında toplaması Taşfîn’in bi-hakkın bu unvana liyakatini göstermiştir. Kısacası bu dönem Batı İslam dünyası topraklarının ilk defa aynı ellerde toplandığı dönemdir. Yusuf b. Taşfîn’den sonra yerine geçen Ali b. Yusuf b. Taşfîn’de Endülüste cihad faaliyetlerine devam etmişse de özellikle ondan sonra hem Mağripte Muvahhidler isyanı hem Endülüsteki karışıklıklar neticesinde 1147 yılında siyasi sahneden çekilmiştir.
Keywords : İslam, Kuzey Afrika, Mağrib, Endülüs, Murâbıtlar, Yahya b İbrahim