TAHAR BEN JELLOUN’UN “ÜLKEMDE” YAPITINA GÖSTERGEBİLİMSEL BİR YAKLAŞIM

Authors : Esma Sönmez Öz, Kamil Işeri

Pages : 249-270

View : 25 | Download : 29

Publication Date : 2024-04-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Fransız Yazınının önemli yazarlarından Fas asıllı Tahar Ben Jelloun’un “Ülkemde” adlı yapıtı, 1960’lı yıllarda Fransa’dan kendi ülkesine göç etmek isteyen Muhammed adlı karakterin yaşamının betimlendiği önemli eserlerden biridir. Yaşamı boyunca kendi kültürü ile yaşadığı toplumun değerleri arasında kalan Muhammed, köyünde ailesine ev yapmak için ülkesine dönmek istemektedir. Fransız ve Arap toplumu arasında sıkışıp kalan Muhammed’in yaşamını konu alan “Ülkemde” yapıtı, metni bir anlam bütünü olarak görüp kabul eden göstergebilimsel çözümleme yönteminin metin çözümlemede önerdiği araçlar kullanılarak çözümlenmiştir. Öncülüğünü Saussure’ün yaptığı birçok kuramcının katkı sağladığı ve son olarak da Rus biçimcilerin çalışmalarını temel alarak Yapısal Anlambilim (Sémantique Structurale) adlı yapıtıyla Greimas’ın Göstergebilim kuramı yazınsal eleştiri yöntemleri arasında kabul edilmektedir. Göstergebilimsel çözümlemede metinler anlamsal katmanlardan oluşmakta; derinden yüzeye 3 katman belirlenerek derin-yüzey yapı biçiminde ele almaktadır: Derin yapıda temel düzey ve anlatı düzeyi, yüzey yapıda ise söylemsel düzey incelenmektedir. Bununla birlikte dile bir dizge olarak bakan göstergebilimsel çalışmalar, dilsel göstergenin gösterilen ile gönderge arasındaki ilişkiye dayanır. Çalışmada Greimas’ın göstergebilimin temel ilkelerinden yararlanılarak çözümleme yapılmıştır. Bu bakış açısıyla çalışmanın söylemsel düzeyinde “Ülkemde” yapıtında yer alan kişi ve kişilerin eylem alanları yer ve zaman ögeleri çözümlenmiştir. Anlatısal sözdizimde eyleyenler şeması ve anlatı izlencesi; temel düzeyde de göstergebilimsel dörtgen kullanılarak metin çözümlenmiştir. Bu bağlamda göstergebilimin metin çözümlemeye sunduğu araçlar kullanılarak “Ülkemde” yapıtının anlam evrenine girilmekte ve böylelikle bütünceyi oluşturan metnin yüzeyinden derinine doğru üretim koşulları göstergebilimsel çözümleme yöntemi ile ortaya konulmaktadır.
Keywords : Göstergebilim, Metin Çözümleme, Anlatı