KAHRAMANIN KİMLİĞİNİN ARASÖZLERLE BELİRLENMESİ: BEHÇET MAHİR’İN KÖROĞLU ANLATMASI

Authors : Beyza Kola

Pages : 116-136

View : 100 | Download : 62

Publication Date : 2024-04-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Sözlü halk anlatısı bir icracı tarafından gerçekleştirilmektedir. İcracılar masal, hikâye, destan vb. türleri halkın anlayabileceği bir şekilde anlatırlar. Nesiller boyunca kulaktan kulağa şeklinde akıllarda kalıp anlatılan edebî türlere anlatıcı gerekli gördüğü zamanlarda müdahil olur ve kendi düşüncesini ifade eder. Bununla birlikte anlatıcı ile dinleyici arasındaki fark kapanmış olur. Metni dışarıdan gözlemleyerek anlatan bir anlatıcı olarak adlandırılan bu anlatıcı tipinin icrasına yaptığı görüş, eleştiri ve yorumlar arasöz adıyla anılır. Arasözler şahsî görüş ve itiraf biçiminde olabileceği gibi anlatmanın içerisinde yer alan kahramanların karakter ve fiziki özelliklerini etkileyecek biçimde de olabilmektedir. Anlatıcının icrasına kattığı bu arasözler sayesinde anlatma yeniden yaratılmış olur. Lord Raglan’ın oluşturduğu ‘Geleneksel Kahraman Kalıbı’ çerçevesinde incelenen kahraman, icra içerisinde yer alan her bir unsuru bünyesinde barındırarak icracı karakter özelliklerini belirler. Kahramanın ailesi, arkadaşları, evliliği vb. birçok unsur kahramanı yüceltmek için anlatıda olan unsurlardır. İcracı arasözleri ile bu unsurlar aracılığıyla kahramanın karakter özelliklerini yorumlayabilmektedir. Bunu yaparken dinleyicinin beklentilerini de göz önüne almaktadır. Çalışmamızda kahramanın kimliğinin arasözlerle belirlenmesi adına Behçet Mahir’in Köroğlu anlatması seçilmiştir. Veri toplama yöntemi kullanılarak kahramanın hayatı etrafında dönen anlatmadaki unsurların kahramanın kimliğine ne gibi bir etkisi olduğu, icracının kullandığı arasözler ile kahraman tipinin yaşadığı değişimler; kahramanın ailesi, atı, arkadaşları, evliliği, yiğitliğini ispat etmesi, silahı, yöneticiye karşı tutumu, erdemli davranışları, kutsal su ve sonu başlıkları altında incelenmeye çalışılmıştır. Genel olarak Behçet Mahir’in Köroğlu’nu klasik bir kahraman olarak tasvir ettiğine ve onu haksızlıklara karşı duran, cesaretiyle bilinen bir kahraman figürü olarak resmettiği sonucuna ulaşılmıştır.Lord Raglan’ın oluşturduğu ‘Geleneksel Kahraman Kalıbı’ çerçevesinde incelenen kahraman, icra içerisinde yer alan her bir unsuru bünyesinde barındırarak karakter özelliklerini belirler. Kahramanın ailesi, arkadaşları, evliliği vb. birçok unsur kahramanı yüceltmek için anlatıda olan unsurlardır. İcracı arasözleri ile bu unsurlar aracılığıyla kahramanın karakter özelliklerini yorumlayabilmektedir. Bunu yaparken dinleyicinin beklentilerini de göz önüne almaktadır. Çalışmamızda kahramanın kimliğinin arasözlerle belirlenmesi adına Behçet Mahir anlatması seçilmiştir. Kahramanın hayatı etrafında dönen anlatmadaki unsurların, kahramanın kimliğine ne gibi bir etkisi olduğu, icracının kullandığı arasözler ile kahraman tipinin yaşadığı değişimler; kahramanın ailesi, atı, arkadaşları, evliliği, yiğitliğini ispat etmesi, silahı, yöneticiye karşı tutumu, erdemli davranışları ve sonu başlıkları altında incelenmeye çalışılmıştır.
Keywords : Behçet Mahir, Köroğlu, arasöz, kahramanın kimliği, anlatma