OSMANLI SADARETİ GÖLGESİNDE GÜÇ VE İKTİDAR MÜCADELELERİ: REİSÜLKÜTTAP ŞAMİZADE MEHMET EFENDİ ÖRNEĞİ

Authors : Nejla Dogan, Cemile Şahin

Pages : 724-755

Doi:10.69878/deuefad.1443390

View : 62 | Download : 126

Publication Date : 2024-10-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı İmparatorluğu’nun 17. yüzyılının ortaları, siyasi çekişmeler, saraydaki güç mücadeleleri ve hızla gerçekleşen bürokratik değişimlerle dolu bir dönemi yansıtmaktadır. Bu dönemin önemli figürlerinden Şamizade Mehmed Efendi’nin hayatı, tarihi bir örnek oluşturarak ele alınmıştır. Bu kısa çalışma, reisülküttaplık vazifesiyle kariyer yolculuğunun zirvesine ulaşan Reis Efendi’nin salt bir öz yaşam öyküsünden daha fazlasını ele alarak, üç temel konu etrafında şekillenmiştir. İlk olarak, Şamizade Efendi’nin kariyerinin inişli çıkışlı seyrinin, dönemin siyasi dinamiklerinden nasıl etkilendiği izah edilmeye çalışılmıştır. İbşir Paşa ve Köprülüler başta olmak üzere dönemin sadrazamları ve saray halkıyla olan ilişkisinin kariyerini nasıl şekillendirdiği ve karşılaştığı zorluklarla nasıl başa çıktığı üzerinde durulmuştur. İkincil olarak, Şamizade’nin ve damadının idamı konusu ele alınmıştır. İdam konusu, dönemin siyasi dinamiklerini, bürokratik karmaşıklığını, kişisel çekişme ve entrikalarını anlamak adına önemli bir örnek olarak sunulmaktadır. Son olarak, muhallefat kaydıyla birlikte Şamizade Efendi’nin maddi zenginliği, yaşam tarzı ve kültürel tercihlerinin izi takip edilmeye çalışılmıştır. Muhallefat kayıtlarına dayanarak idamından sonra devlet tarafından el konulan mal varlığının maddi boyutu ortaya çıkarılmaya gayret edilmiştir. Sadaret makamından ilk azledildiğinde tüm mal varlığını kaybeden Reis Efendi’nin kısa sürede muazzam bir servete sahip olduğu tespit edilmiştir. Dönemin kaynakları ve arşiv malzemeleri ışığında yapılan araştırma, Şamizade Efendi’nin zorlu kariyerinin trajik bir şekilde sona erdiğini ve yaşanan çekişmenin Köprülülerin zaferiyle sonuçlandığını ortaya koymuştur. Şamizade Konağı’nın Köprülüler tarafından ele geçirilmesi, bu zaferin sembolü olarak nitelendirilmiştir.
Keywords : Osmanlı Bürokrasisi, Reisülküttaplık, Sadaret Makamı, Şamizade Mehmed Efendi, Muhallefat