HAS-BAĞÇEDE 'AYŞ U TARAB'DA KLASİK TÜRK EDEBİYATININ İRANÎ MENŞEİ TEZİ

Authors : Bünyamin TAŞ

Pages : 67-93

Doi:10.16953/deusosbil.480956

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2019-03-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Menşe tartışmaları, modern edebiyat tarihlerinin yazılmaya başlandığı 19. yüzyıldan itibaren, ulusçuluk akımının da etkisiyle, edebiyat tarihlerinin ilk ve en önemli meselesi haline gelmiştir. Söz konusu tartışmalar, ileri sürülen problemin tabiatı gereğince, sanat eserinin kıymetini sanatın kendi kuralları çerçevesinde değerlendirmek yerine eserin ait olduğu edebî geleneğin tarihî gelişim çizgisi ile ulusal tarih/siyaset arasında güçlü bir bağ kurmaya odaklanmıştır. Böylece eserlerin anlam ve biçim katmanındaki muhtelif unsurların milliyetini tayin etme çabası ön plana çıkmıştır. Bu bağlamda klasik Türk edebiyatı merkezli modern araştırmaların/tartışmaların önemli bir kısmı da menşe problemine hasredilmiştir. Araştırmaların temel meselesinin çok spesifik olduğu durumlarda bile araştırmacıların kendilerini bir şekilde menşe tayiniyle ilgilenmek zorunda hissettikleri görülmektedir. Künyesinden ve takdim yazısından açıkça anlaşılacağı üzere Osmanlı seçkinlerinin eğlence hayatını ve bu hayatın ayrılmaz bir parçası olan şiir ve şair konularını ele alan Has-bağçede ‘Ayş u Tarab’ın da ilk mevzusu menşe tayinine ayrılmıştır. Halil İnalcık, Osmanlı seçkinlerinin eğlence hayatının en somut mekânı olan işret meclisi geleneğinin hem şekil hem de muhteva yönünden temel olarak İslam öncesi İran kültürünün bir uzantısı olduğunu ve dolayısıyla işret meclislerinin vazgeçilmez bir unsuru olan klasik şiirin de büyük ölçüde İranî gelenekten beslendiğini ileri sürmektedir. Bu çalışmada, Halil İnalcık’ın Has-bağçede ‘Ayş u Tarab’da ileri sürdüğü İranî menşe tezinin mesnetleri ve bu mesnetlerin söz konusu tezi destekleyip desteklemediği tartışılmıştır.
Keywords : Has bağçede 'Ayş u Tarab, Klasik Türk Edebiyatı, İranî Menşe, İranî Menşe