ATÎK ŞİKÂYET DEFTERLERİ’NDE URFA (RUHA) VAKIFLARIYLA İLGİLİ SORUNLAR

Authors : Abdullah Ekinci, Berna Torkak

Pages : 1818-1838

Doi:10.16953/deusosbil.1397607

View : 45 | Download : 39

Publication Date : 2024-12-12

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma, 1649-1837 yılları arasında Atik Şikâyet Defterleri’nde Urfa vakıflarıyla ilgili sorunları ele almaktadır. İslam devletlerinde asırlar boyunca derin tesirler bırakan vakıflar dinî, sosyal, kültürel ve hukukî bir müessesedir. Bu müessese bilhassa Osmanlı Devleti’nde büyük bir gelişim göstermiştir. Toplumun hemen hemen bütün ihtiyaçlarına cevap veren vakıflar, devletin içinde bulunduğu duruma da bağlı olarak zaman içerisinde bozulmaya başlamıştır. Bu da vakıflarda çeşitli sıkıntı ve problemlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Urfa’daki vakıflarda yaşanan temel sorun yönetim, gelir, sosyal hizmet ve hizmetlilerden kaynaklanmaktadır. Şehir sakinlerinin Divan-ı Hümayun’a ilettikleri şikâyetlerde vakıfların eski fonksiyonunu kaybettiği müdahale, rencide, taaddi ve gadr kelimelerinden anlaşılmaktadır. Şikâyetlerdeki bu retorik söylemler tevliyeti, geliri ve hizmeti ele geçirmeye çalışanların haksızlığına işaret etmektedir. Vakıflarda gelir ve hizmet gaspında bulunan kişiler askerî ve maliye beratlarını öne sürmekteydi. Müşteki ve müştekanın meşrulaştırma aracı sayılan bu beratlara karşı Divan, defterlere müracaat ederek adaletsizliği ortadan kaldırmaya çalışmıştır. Dolayısıyla bu çalışma Urfa vakıflarıyla ilgili adalet denetim mekanizmasına iletilen şikâyetlerdeki problemlere odaklanmaktadır. Bu doğrultuda Osmanlı Arşivi’nde bulunan Atik Şikâyet Defterleri, Evkaf Defterleri, Urfa Şer’iyye Sicilleri ve bireysel belgelerden istifade edilerek alandaki mevcut literatüre katkı sağlanması amaçlanmaktadır.
Keywords : Urfa (Ruha), Vakıf, Atik Şikâyet Defterleri, Divan-ı Hümayun.