BİRİNCİ TBMM DÖNEMİ’NDE İSTANBUL HÜKÜMETLERİNİN YASAMA FAALİYETLERİ VE TBMM’DE ÖRNEKLERLE BUNA İLİŞKİN YAŞANAN MEŞRUİYET TARTIŞMALARI

Authors : Hasan Kendirci

Pages : 1791-1817

Doi:10.16953/deusosbil.1524777

View : 54 | Download : 42

Publication Date : 2024-12-12

Article Type : Research Paper

Abstract :Kurtuluş Savaşı sürecinde, 12 Ocak 1920’de açılan son Osmanlı Mebusan Meclisi 16 Mart 1920’de İstanbul’un işgal edilmesiyle çalışamaz hale gelmiş ve Padişah Vahdettin tarafından 11 Nisan 1920’de feshedilmiştir. İstanbul yönetimi feshedilen parlamentonun yerine yenisini açmak yerine 1876 Anayasası’nın, parlamentonun toplanamadığı zamanlara mahsus olarak hükümete verdiği geçici kanun yapma yetkisini kullanma yoluna gitmiştir. Hükümetlere verilmiş olan geçici yasama yetkisi işgal İstanbul’undaki hükümetler eliyle kalıcı hale getirilerek parlamentoya gereksinim duyulmayacak biçimde kullanılmıştır. Bu yetkiyi kullanan hükümetler siyasal, ekonomik ve sosyal içerikli yüzlerce geçici kanun çıkarmışlardır. Meclis-i Mebusan’ın olmadığı bir ortamda 23 Nisan 1920’de Ankara’da açılacak olan TBMM ise temsil yetkisini İstanbul’dan bağımsız bir şekilde üstlenerek idareyi aşama aşama ele geçirmeye başlamıştır. TBMM bir yandan da çalışmalarına başladığı ilk günlerden itibaren yeni rejime geçişi mümkün kılacak bir meşruiyet zemini oluşturmaya çalışmıştır. Bu arayış doğrultusunda İstanbul hükümetlerinin, geçici kanun düzenlemelerini de kapsayan her türlü tasarrufunu yok sayma yoluna gitmiştir. Bu konuyla ilgili çıkaracağı kanunda İstanbul’un işgali dolayısıyla buradaki siyasi iradenin artık bağımsız olmadığını bu nedenle işgalin başlangıcı olan 16 Mart 1920 tarihinden itibaren gerçekleştirdiği her türlü tasarrufun yok sayılacağını belirtmiştir. TBMM, uzun tartışmalardan sonra kararlaştırdığı 16 Mart 1920 tarihini, saltanatın kaldırıldığı günlerde Osmanlı Devleti’nin bitiş noktası olarak da işaretlemiştir. Çalışmamızın amacı buraya kadar özetlediğimiz süreci hukukî ve tarihsel yönleriyle ayrıntılı olarak değerlendirmektir.
Keywords : Meclis-i Mebusan, Muvakkat Kanun, Kanun-u Esasî, Kurtuluş Savaşı, Türkiye Büyük Millet Meclisi, 1921 Anayasası