ÖLÜM KARŞISINDA VE SEMBOLİK ÖLÜMSÜZLÜK ARAYIŞINDA ERKEKLİK: DEHŞET YÖNETİM KURAMI AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Gizem Çelik Özkan

Pages : 109-139

Doi:10.16953/deusosbil.1513349

View : 126 | Download : 116

Publication Date : 2025-03-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Ölüm, insan yaşamının bir parçası olarak küçük yaşlardan itibaren farkındalığı kazanılan kimi zaman korku kimi zaman zorunlu ve sağlıklı bir kabul edişle içselleştirilen bir gerçektir. Dehşet Yönetim Kuramı (DYK), ölümün kaçınılmaz ve öngörülemez olmasının insanlarda psikolojik çatışma yarattığını ve bu çatışmanın sebep olduğu korku ile baş edebilmek adına sembolik de olsa ölümsüzlüğe ulaşılmaya çalışıldığını öne süren bir yaklaşımdır. Araştırmalar, ölümlülüğün belirginliği uyarıldığında cinsiyetler arası kimi farklılıkların olduğunu göstermektedir. Bu durum, erkekliklerin ölüm karşısındaki tutumlarını ve sembolik ölümsüzlük arayışında başvurdukları mekanizmaların neler olduğu konusunda bir merak uyandırmaktadır. Özellikle hegemonik erkeklik tanımlaması dahilinde sıklıkla vurgulanan özellikler dolayısıyla erkekliğin ispatlanması ya da kazanılan erkekliğin kaybedilmemesi adına riskli eylemlerde bulunulabilmektedir. Bu, bir yönüyle erkekliğin ispatı veya kaybedilme korkusunu içinde barındırırken bir yönüyle de erkeklerin (özellikle hegemonik ve bir yönüyle suç ortağı) üstesinden gelmeye çalıştıkları korkularıdır. Bu çalışmada DYK çerçevesinde erkekliklerin ölüm karşısındaki tutumları, konuyla bağlantılı ulusal ve uluslararası güncel literatür bilgileri ışığında değerlendirilmiş ve yazarın toplumsal cinsiyet ve eleştirel erkeklik çalışmaları odağındaki geçmiş çalışmalarında geliştirdiği görüşlerine dayalı analizlerle ele alınmıştır. Ayrıca çalışmada ölüm, DYK bileşenleri çerçevesinde iki anlamda ele alınmaktadır. İlki bildiğimiz gerçek anlamda yaşamsal fonksiyonların bütünüyle son bulması, ikincisi ise eril toplumsal yapı tarafından kurgulanan toplumsal cinsiyet eşitsizliğine dayalı erkeklik rollerinin yerine getirilememesi ya da “yeterince” yerine getirilmemesi sonrası toplumsal hayatta yaşanan “erkeklik kaybı”nın neden olduğu metaforik ölüm halidir. Amaç, biyolojik ölüm karşısında erkeklerin nasıl bir tutum izlediğine dair genel bir çerçeve sunabilmek ve daha özelde ölüm karşısında erkeğin sembolik olarak hayatta kalma isteği ile toplumsal gerçeklik içinde erkekliğinin de hayatta kalma zorunluluğu arasında yaşadığı karmaşayı gözler önüne sermektir.
Keywords : Ölüm, Ölümlülük, Ölüm korkusu, Erkeklik, Dehşet Yönetim Kuramı