20. Yüzyıl Türkiye Ekonomisi Üzerine Kısa Bir Analiz (1923-2000)

Authors : Şefik MEMİŞ

Pages : 263-284

View : 12 | Download : 12

Publication Date : 2020-10-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde kurulan genç Türkiye Cumhuriyeti’nin siyasal gelişiminin yanı sıra ekonomik gelişimi de 1922’de tarih sahnesinden çekilen Osmanlı İmparatorluğunun somut ve düşünsel mirasıyla şekillendi. Cumhuriyet döneminin ilk ekonomik politikaları, İzmir İktisat Kongresi ile liberal bir eksene otururken, hemen ardından imzalanan Lozan Antlaşması’nın ticari hükümleri de ekonomideki belirleyiciliğini korudu. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı ve İkinci Dünya Savaşı, Türkiye’de ekonomik alanda devletçi politikaların uygulanmasına sebep oldu. Türkiye ekonomisinde ilk plan ise, sanayi alanında 1933’te Sovyetler Birliği ile gerçekleştirildi ve imalat sanayiinde kamuyu uzun süre öncü yapacak fabrikalar tesis edildi. İkinci Dünya Savaşı’nın bitişi ile Türkiye’nin ABD ve müttefiklerinin yanında yer alması 1945’ten itibaren zorunlu liberal bir ekonomin başlangıcı oluyordu. Demokrat Parti ile ivme kazanan serbest piyasa yılları, 1960 darbesinde planlı kalkınmaya dönüştü. Ancak Türkiye’nin ekonomik gelişmede küçük mesafeler kat etmesine rağmen beklenen çıkışı yapamaması, siyasal gelişmelerle ekonomik gelişmelerin birbirini etkileyecek denli içiçe geçmiş olmasından kaynaklanıyordu. Türkiye’nin yeni bir ekonomik kalkınma hamlesiyle buluşması ise, ihracat odaklı yeni bir ekonomi modelini tercih etmesiyle gerçekleşti. Ne var ki ülkenin kolaylıkla krizlere sürüklenebilen sosyal ve siyasal sancıları, ekonomik gelişmesinin karşısında önemli bir engelleyici olarak varlığını korudu. İlk dönemler on yılda bir gerçekleşen krizlerle ekonominin sarsıntılar geçirmesi, 1980’den itibaren 3-4 yıllık bir süreye indi. Bu durum, 2000’li yılların başında siyasal istikrara bağlı oluşturulan kararlı ekonomik hamleye kadar devam etti.
Keywords : Türkiye ekonomisi, Planlı ekonomi, 24 Ocak Kararları