Osmanlı’nın Güney Siyasetinde-Yemen’de Hâkimiyet Mücadelesi ve Osmanlı Valileri (1850-1876)

Authors : Murat ÖNTUĞ, Leyla AKSU KILIÇ

Pages : 397-414

Doi:10.51290/dpusbe.878568

View : 19 | Download : 9

Publication Date : 2021-04-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Yavuz Sultan Selim’in 1517’de Mısır’ı fethini müteakip Osmanlı Devleti topraklarına katılan Yemen, tarihi geçmişi çok eskilere dayanan bir coğrafyadır. Aynı zamanda Osmanlı’nın hâkim olduğu sahanın en uzak noktalarından biri olan Yemen, Osmanlı idaresi altında sürekli olarak isyanların görüldüğü ve devamlı suretle hâkimiyet-nüfûz mücadelesinin yaşandığı bir alan olmuştur. XX. yüzyılın başlarına kadar -I. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar- Osmanlı idaresi altında kalan Yemen vilayeti, Osmanlı merkezi için hem bir İslam halifesi olarak hem de Portekizlilerle mücadele hususunda da stratejik bir öneme sahiptir. Bu sebeplerden dolayı Osmanlı Devleti, valileri vasıtasıyla Yemen topraklarında hâkimiyetini sağlamaya çalışmıştır. Osmanlı’nın Yemen üzerindeki nüfûzunu sağlayabilmek için sarf ettiği yoğun siyaset, arşiv kayıtlarında da özellikle görülmektedir. Çalışmamızda, H. 1266-1293/M. 1850-1876 tarihleri arasında Yemen’de görülen isyanların bastırılması, dağ halklarının eşkıyalık faaliyetleri, asayişin temini ve vergiye zam yapılması için bölgeye asker sevk edilmesi gibi Osmanlı devlet merkezinin Yemen’deki hâkimiyetini tesis etme mücadelesi ve bu mücadelenin sahadaki aktörleri olan Yemen valileri Mustafa Sabri Paşa, Mehmed Sırrı Paşa, Mirliva Mustafa Paşa, Mehmed Paşa, Kaymakam Mustafa Paşa, Ahmed Paşa, Ahmed Muhtar Paşa, Ahmed Eyüp Paşa ve Mustafa Asım Paşa gibi Osmanlı valilerinin faaliyetleri konu alınacaktır. Bunun için Osmanlı Arşivi’nde kayıtlı A. MKT. MHM.; A. MKT.UM; A. MKT. NZD.; A. MKT. MVL.; A. AMD. kataloglarındaki şukka, ariza, ilmühaber, takrir, ferman ve mühimme defterleri vd. veriler kullanılmıştır. Bu verilerden XIX. yüzyılın ikinci yarısındaki Yemen’in Osmanlı valileri ve Osmanlı yönetiminin bölgedeki idaresi ile nüfûz mücadelesi üzerinde durulmaya çalışılacaktır.
Keywords : Osmanlı Devleti, Yemen, Osmanlı Valileri, Hâkimiyet Mücadelesi