AZERBAYCAN VE TÜRKCE ATASÖZLERİNİN "EVVEL-AXIR" VEYA "HARF ÜSTE" DAVRANIŞ MODELLERİ

Authors : Xankişi MAMMADOV

Pages : 10-23

View : 15 | Download : 10

Publication Date : 2022-06-18

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu iş, henüz hiçbir kaynakta bulunmayan "evvel-axır" veya "harf üste" atasözlerinin davranış kalıplarını tartışıyor. Aşık edebiyatının en yaygın, zengin ve renkli türlerinden birinin şiirin "evvel-axır" biçimi olduğu belirtilmektedir. Çoğu zaman beyit, tecnis, geraylı, rubai, mukhammas, bayatı, divani vb türlerde yazılır ve ayetler başladığı gibi aynı harfle de biter. Bu tür şiirlere bazen "harf üste" şiirler denir. M.Gasimli ve M.Allahmanlı, böyle katı bir yasak olmamasına rağmen şiirlerin genellikle ünsüz seslere dayandığını belirtmektedir. Ancak ünlülerle başlayan "evvel-axır" şiirler de vardır. Ama "evvel-axır" veya "harf üste" folklorun diğer örneklerine de uygulanabilir mi, geçerli midir? Araştırmalar, hem Azerbaycan, aynı zamanda Türk atasözlerinde yeterince "evvel-axır" veya "harf üste" olduğunu gösteriyor. Bu, elbette, eski Türk-Oğuz boylarının düşünce, ideolojik ve estetik küreselcilik alanındaki zenginliğine, sanatsal beğenideki muazzam zenginliklerinin yanı sıra kozmik ölçekteki zenginliğine tanıklık eder. Biz onların çalışmasının sadece folklor tarihi üzerine bir çalışma değil, aynı zamanda dilimizin ve dilimizin güzelliği üzerine bir çalışma olduğuna inanıyoruz. Atasözleri ve deyimlerin alan sisteminin genel resmi hakkında fikir, hem ilginç hem de gereklidir. Elbette bu aynı zamanda sorunun aciliyetine de işaret ediyor. "Dudak degmez atasözleri" gibi, "evvel-axır atasözleri" terimi de ilk kez tarafımızdan kullanılmıştır.
Keywords : Folklor, Azerbaycan atasözleri, Türk atasözleri, evvel axır, işlevsel anlamsal yapı