AKS-I SADA GAZETESİNİN EDEBİYAT SAYFASI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Authors : Orçun AYDOĞDU

Pages : 198-221

Doi:10.31465/eeder.1017720

View : 14 | Download : 18

Publication Date : 2021-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Samsun; Ermeni, Rum ve Türk nüfusu bir arada barındırması bakımından önemli bir şehirdir. Farklı millete mensup insanların bir arada yaşaması, şehirde çok kültürlü bir ortamın tezahür etmesini sağlamıştır. Tespit edilebildiği kadarıyla, şehrin gazeteyle tanışması 1870 yılında Rumlar tarafından neşredilen Euksinos insert ignore into journalissuearticles values(Karadeniz); gazetesiyle gerçekleşir. Edebî, tarihî ve kültürel olayları ihtiva eden Euksinos, Trabzon’da basılmakta ve Samsun’a da gönderilmektedir. Türklerin yayımladığı ilk gazete ise 1908’de neşredilen Aks-ı Sada’dır. Hacı Hüseyin Avni Bey’in matbaasında basılan gazete “Osmanlıcılık” fikrini benimseyip, İttihat ve Terakki’yi desteklemektedir. Türklerle gayr-ı Müslimlerin beraber yaşayıp “Osmanlı” paydasında birleşmeleri gerektiğini savunan gazetede, bu fikrin karşısında yer alanlar eleştirilmiştir. Gazetenin üçüncü sayfası edebiyata ayrılmıştır. “Kısm-ı mahsus” yazısının altında “edebî” ifadesi yer alıp, çeşitli manzumeler neşredilmektedir. Aks-ı Sada’nın sayfalarını yalnızca şiire açmış olması mühimdir. Bu sayede gazete, adeta, “Samsun’un şiir mektebi” hüviyetini taşımaktadır. Gazetedeki ilk manzume 19 Ağustos 1324 insert ignore into journalissuearticles values(1 Eylül 1908); tarihli altıncı sayıda neşredilmiştir. II. Abdülhamid’in tahta çıkışını kutlamak ve istibdadın geride kaldığını göstermek adına çeşitli manzumeler neşredilir. Manzumelerin ortak özelliğiyse istibdadın kötülenip, hürriyetin ve meşrutiyetin övülmesidir. Manzumelerin birinin sonunda yer alan “yaşasın askerler yaşasın millet” bu bakımdan önemlidir. Kısm-ı mahsus/ edebî” bölümünün oluşması 16 Kânun-ı evvel 1324 insert ignore into journalissuearticles values(29 Aralık 1908); tarihli kırkıncı sayıda gerçekleşir. Yayımlanan ilk manzumeyse Giresun’dan H. Rüştü’nün gönderdiği “Neşaid-i Sevda” başlıklı derlemedir. Aynı sayıda meşrutiyetin tekrardan yürürlüğe girmesinden dolayı düşülen bir kıt’a da vardır. Gazetedeki edebiyat sayfası düzenli bir şekilde çıkmamaktadır. 40’ıncı sayıdan sonra 42’nci sayıda manzumelere yer verilirken ardından 51’ici sayıda metinler neşredilir. H. Rüştü, Fevzi, Feyzi ve Hüsnü gibi belirli isimler gazeteye düzenli bir şekilde manzume göndermiştir. Manzumelerde, sevgiliye duyulan özlemden köyün anlatılmasına ve devrin siyasî olaylarına kadar geniş bir yelpazede çeşitli konular ele alınmıştır. Makalede derleme yöntemine başvurulmuş ve manzumelerin bibliyografyası çıkarılıp, işlenen konular bakımından bir sınıflamaya gidilmiştir. Sonuç olarak, Samsun’daki edebî ortamı göstermesi bakımından Aks-ı Sada önemli bir gazetedir.
Keywords : Aks ı Sada, Hüseyin Avni Bey, Kısm ı Edebî, Samsun, Süreli Yayın