Mehmed Es’ad Dede ve Beyân-ı Vahdet (Tevhidnâme) İsimli Manzumesi

Authors : Nesrin YILMAZ

Pages : 79-103

Doi:10.31465/eeder.1142086

View : 13 | Download : 12

Publication Date : 2022-10-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Mehmed Es’ad Dede, 19. asrın ikinci yarısında yaşamış, mesnevîhânlık yapmış bir Mevlevî şeyhidir. Selânik’te doğmuş olup birkaç yıllık memuriyet hayatından sonra İstanbul’a gelmiştir. Arapça ve Farsça öğrenerek ilmî mânada kendisini yetiştiren Es’ad Dede, birçok tarikatten icâzet almıştır. Devrin tanınmış önemli isimlerinden eserler okumuş, dinî konulara nüfuz etmiş ve sonrasında kendisi de bazı Farsça eserleri okutmaya başlamıştır. Gerek çeşitli mektep ve medreselerde okuttuğu Farsça dersler, gerekse bazen camilerde ve kimi zaman da hususi olarak okuttuğu Mesnevî-i Şerif ve Fusûsu’l-hikem gibi tasavvufî eserler ve yetiştirdiği talebelerle Osmanlı’nın son dönemine damga vurmuş önemli din âlimlerinden biridir. Ahmed Avni Konuk, Tâhirü’l-mevlevî, Hüseyin Vassaf gibi önemli münevverlerimizin de hocası olan Es’ad Dede, hayatı boyunca birçok sıkıntıya maruz kalmıştır. Kendisi hayatta iken zengin kütüphanesinde bulunan -kendi yazdıklarının bir kısmı da dâhil olmak üzere- birçok nadide eser, Yenikapı Mevlevîhânesi yangınında yanıp kül olmuştur. Şiirlerinin bir kısmı çeşitli eserlerde parça parça yer alan Es’ad Dede’nin “Tevhidnâme” adıyla meşhur bir manzumesi bulunmaktadır. “Beyân-ı Vahdet” adıyla bir yazma eserde karşımıza çıkan bu kayıp şiir, ilk defa bu çalışmada ve çeviri yazılı metni ile verilmiştir. “Görünen cümle eşyadan Hüdâ’dır/ Sakın sanma anı senden cüdâdır” matlaıyla başlayan şiir, tasavvufun en önemli konularından biri olan “vahdet-i vücûd” görüşünü işlemektedir.
Keywords : Mehmed Esad, Beyân ı Vahdet, Tevhidnâme, vahdet i vücud