Berâatü’l-İstihlâl Kavramının Doğuşu, Terimleşme Süreci ve Türkçe Belâgat Kitaplarındaki İşlenişine Eleştirel Bir Bakış

Authors : Muhammet Ince

Pages : 532-548

Doi:10.31465/eeder.1350561

View : 133 | Download : 110

Publication Date : 2023-10-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Edebi sanatlar, divan edebiyatına ait metinlerin hakkıyla anlaşılmasında önemli bir rol üstlendiği gibi, bir yazarın veya şairin özgünlüğünün ve sanat kudretinin ortaya çıkarılmasında da önemli bir ölçüt olmuştur. Bu çalışmada özellikle divan edebiyatına ait kitap, şiir ve makale gibi yazılı ürünlerin başlangıcında kullanılan "berâatü’l-istihlâl” sanatı ele alınmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde belâgat ilminin tarihi gelişimine, kelâmî ve edebî ekollerinin teşekkülüne kısaca değinildikten sora berâatü’l-istihlâl kavramının tanımı, ortaya çıkışı ve terimleşme süreci üzerine durulmuştur. İkinci bölümünde Tanzimat’tan sonraki Türkçe belâgat kitaplarındaki seyri mukayeseli ve eleştirel bir perspektifte ele alınarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın neticesinde, berâatü’l-istihlâlin "hüsnü’l-ibtidâ” ve "berâatü’l-matla” gibi ilişkili diğer kavramlardan ayrıştığı noktalar açıklanmıştır. Söz konusu ekoller bağlamında bu sanatın belâgat ilmindeki yeri ve önemi ortaya konulmuş ve bu konu özelinden belâgat ekollerinin Anadolu’daki belâgat çalışmalarındaki izleri tespit edilmeye çalışılmıştır.
Keywords : Eski Türk Edebiyatı, Belâgat, Edebi Sanatlar, Berâatül İstihlâl, Hüsnül İbtidâ