TÜRKİYE’NİN İKLİMSEL DEĞİŞKENLİK VE SOSYO-EKOLOJİK GÖSTERGELER AÇISINDAN KURAKLIKTAN ETKİLENEBİLİRLİK VE RİSK ÇÖZÜMLEMESİ

Authors : Murat TÜRKEŞ

Pages : 47-70

View : 12 | Download : 11

Publication Date : 2017-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin gözlenen kuraklık olaylarına dayalı etkilenebilirlik ve risk çözümlemesinin bilimsel bir değerlendirmesini yapmaktır. Hava ve iklim ilişkili ekstrem (aşırı) olayların ve afetlerin neden olduğu sosyal ve ekonomik kayıplar, Türkiye’de ve Dünyanın birçok bölgesinde önemli bir alansal ve yıllararası değişkenlikle birlikte artmaktadır. Aşırı hava ve iklim olaylarının ve afetlerinin niteliği, şiddeti ve etkileme gücü, alansal ve zamansal ölçeklerde değişen maruz kalma (bakı) ve etkilenebilirlik düzeylerinin yanı sıra, ekonomik, sosyal, coğrafi, demografik, kültürel, kurumsal ve yönetişimsel (ör. uyum), çevresel ve ekolojik etmenlere de yakından bağlıdır. Türkiye’nin oldukça geniş bir bölümü, yazı kurak subtropikal Akdeniz iklim kuşağında yer alır. Türkiye hem günümüz iklimi, iklim değişikliği ve değişkenliği hem de gelecek iklimi açısından orta-yüksek riskli ülkeler arasındadır. Türkiye aynı zamanda çölleşmeden etkilenebilirliği ciddi (ortadan yükseğe değişen) bir Güneydoğu Avrupa ve Doğu Akdeniz ülkesidir. Çalışmada, Türkiye’nin ‘Potansiyel’ Kuraklık Afet ve Felaketinden Etkilenme Riskinin saptanması için, özellikle Amerika Birleşik Devletleri (ABD) gibi gelişmiş ülkelerde uygulanmakta olan bir Sosyal Etkilenebilirlik İndisi (SEİ) kullanıldı.  SEİ, şiddetli afetlerde ya da afet boyutundaki olaylardan önce, sırasında ve sonrasında çoğunlukla yardıma gereksinimleri olan toplulukları coğrafi olarak tanımlayan ve haritalayan acil yardım plancıları ve halk sağlığı uzman ve görevlilerine yardım amacıyla geliştirilmiş ve uygulanmaktadır. Kuraklık olaylarının etkileri açısından Türkiye’nin Etkilenebilirlik İndisi’nin kestirimi, 5 etkilenebilirlik etmen sınıfı dikkate alınarak gerçekleştirildi. Bunlar: (i) Öğretim durumu (1 indikatör), (ii) Demografi (4 indikatör), (iii) Ekonomik etkinlik (6 indikatör), (iv) Sağlık, sağlık koruma ve baş edebilme kapasitesi (5 indikatör) ve (v) Doğal çevre özellikleri (3 indikatör). Bu çerçevede, iyi bilinen bir kuraklık risk formülü ve Türkiye’nin standartlaştırılmış yağış indisi (SPI) dizilerinden kestirilen klimatolojik kuraklık oluşum olasılıklarına dayanarak, “Türkiye’nin Kuraklık Felaket/Afet ‘Potansiyel’ Risk Modelleme ve Değerlendirmesi’ gerçekleştirilerek, bir coğrafi bilgi sistemleri (CBS) alansal analiz olanağı kullanılarak iller için haritalandı.
Keywords : İklim değişikliği ve değişkenliği, hava ve iklim ekstremleri, afet, bakı, etkilenebilirlik ve risk çözümlemesi, afet risk yönetimi