Depreme Hazırlık Tutum ve İnançları Ölçeği: Planlı Davranış Kuramına Dayalı Bir Ölçek Geliştirme Çalışması

Authors : Ömer Demir, Nuran Aydemir

Pages : 83-103

Doi:10.35341/afet.1420142

View : 74 | Download : 108

Publication Date : 2025-04-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Doğa kaynaklı tehlikelerden biri olan depremler sonucunda, toplumun tehlikeyle baş etme kapasitesine bağlı olarak Türkiye’de ve tüm dünyada birçok farklı boyutta kayıplar yaşanmaktadır. Ancak doğru şekilde ortaya konan afet risk yönetimi anlayışıyla deprem tehlikesine bağlı olarak meydana gelebilecek olası afetlerin engellenebildiği görülmektedir. Bireysel hazırlık davranışlarının gerçekleştirilmesi de afet risk yönetimi sürecinin bir parçasıdır. Bu doğrultuda mevcut çalışmanın amacı; Planlı Davranış Kuramı (PDK) çerçevesinde depreme hazırlık davranışlarına yönelik tutum ve inançları ölçen bir ölçüm aracının geliştirilmesidir. Bu amaç doğrultusunda dokuz maddeden oluşan ölçeğin madde analizi (MA) ve açımlayıcı faktör analizi (AFA) yürütülmüş; AFA sonucu elde edilen faktör yapısı, yapısal eşitlik modellemesi kullanılarak yürütülen doğrulayıcı faktör analiziyle (DFA) farklı bir örneklemde test edilmiştir. Çalışmanın ilk aşamasının örneklemi Türkiye’nin farklı illerinde ikamet eden 152 yetişkin katılımcıdan; ikinci aşamanın örneklemi ise İstanbul’da ikamet eden 577 yetişkin katılımcıdan oluşmaktadır. Çalışma kapsamında yürütülen analizlerin bulgularına göre, tutumlar, öznel normlar, algılanan davranışsal kontrol ve niyet faktörleri toplam varyansın %75’ini açıklarken ölçeğin tamamının Cronbach’ın Alfa iç tutarlık katsayısı 0.77 olarak hesaplanmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında yürütülen DFA’da ise TLI ve RMSEA değerinin kabul edilebilir uyum aralığında olduğu, SRMR ve CFI değerlerinin ise iyi uyum aralığında olduğu görülmektedir. DFA bulguları, beklenen model ile gözlenen modelin uyumlu olduğu yönünde değerlendirilmiştir. Gerçekleştirilen MA, AFA ve DFA sonucunda, planlı davranış kuramı temel alınarak geliştirilen Depreme Hazırlık Tutum ve İnançları Ölçeği’nin depreme hazırlık davranışlarına yönelik tutum ve inançların ölçümünde kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : Afete Hazırlık, Depreme Hazırlık, Halk Sağlığı, Planlı Davranış Kuramı, Sağlık Psikolojisi