EDVARLARIN İZİNDEN: İSMAİL HAKKI BEY ARŞİVİNDE BULUNAN HAMPARSUM DEFTERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Authors : Dilhan Yavuz

Pages : 59-93

View : 58 | Download : 53

Publication Date : 2024-01-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı/Türk müziği tarihi, teorisi ve müzik yazıları açısından önem taşıyan bazı yazmalar, kimi zaman kendilerinden sonra gelenler için kaynak, kimi zamansa örnek teşkil etmiştir. Nâyi Osman Dede’nin Nota-i Türkî’si, Kantemiroğlu Edvarı, Kevseri Mecmuası gibi birbirini takip eden yazmaların izdüşümlerinde, edvar geleneğinin değişime uğradığı 18. yüzyılın sonundan itibaren sonraki kaynaklarda da rastlanır. Her bir edvarın birbiriyle etkileşim içinde olması ve doğuşkanları misali birbirinin içinden türediği görülmektedir. Edvar geleneğinin son yansımalarının görüldüğü Hâşim Bey Mecmuası’nda önceki edvarların net bir şekilde kaynak olarak kullanılmasının yanında, bu edvarların külliyat kısımları da farklı çalışmalara kaynaklık etmiştir. Müzik yazılarının görece aktif olarak kullanılmaya başladığı 19. yüzyıldan itibaren Nâyi Osman Dede, Kantemiroğlu, Kevseri gibi çalgısal repertuarın da kişisel arşivlerde yer alan defterlere girdiği görülmektedir. Gerek Hamparsum, gerekse Avrupa müzik yazısı ile yazılan defterlerde bazen parçalı olarak fasıl repertuarlarının içinde, bazense müstakilen çalgı repertuarı olarak karşımıza çıkar. Bu örneklerden biri de, Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde bulunan, İsmail Hakkı Bey koleksiyonunun içindeki 373 numaralı Hamparsum defteridir. Bu çalışmada bahsi geçen Hamparsum defteri incelenerek, 17.-18. yüzyıl edvar repertuarı ile arasındaki benzerlik ve farklılıklar ortaya konacak, tarih yazımında kişisel arşivler ve paleografik kaynakların etkisi irdelenecektir.
Keywords : Arşiv, Edvar, Hamparsum, Muallim İsmail Hakkı Bey, Müzik Yazıları