DİYARBEKİR AHKM DEFTERLERİ VE MUHTEVALARI

Authors : Ramazan GÜNAY

Pages : 290-307

View : 11 | Download : 13

Publication Date : 2013-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Öz Osmanlı Devleti'nin zayıflaması nedeniyle, XVIII. ve XIX. yüzyıllarda, özellikle taşrada, gerek halkın kendi arasında gerekse halk ile devlet görevlileri arasında meydana gelen sıkıntıların sayısında artış olduğu görülüyor. Yerelde halledilemeyen sıkıntılar devlet merkezine yansıyor ve mesele Divan-ı Hümayun'da görüşülerek karara bağlanıyordu. 1742 senesinden itibaren müstakil bölgeler meydana getirilerek, bu bölgelerde bulunan kişiler tarafından gönderilen şikâyetlere dair devlet merkezinin bulmuş olduğu çözümleri ihtiva eden meseleler, Ahkâm Defterleri adı verilen yeni bir defter türüne kaydedilmeye başlanmıştır. Osmanlı Devleti'nin değişik bölgelerine ait Ahkâm Defterleri bulunuyor. Ancak her eyalete ait müstakil Ahkâm Defterleri bulunmuyordu. Hatta kendisine ait müstakil bir defter bulunsa dahi bazen o bölge içerisinde bulunan bir idari birime ait şikâyet çözümleri farklı bir bölgeye ait defterlere kaydedilebiliyordu. Bundan dolayı bu defterlerde Diyarbekir eyaletinin yanı sıra ona komşu/yakın olan Bağdat, Basra, Erzurum, Şehr-i Zor/Kerkük, Musul, Sivas, Rakka ve Van eyaletlerine ait değişik miktardaki şikâyet kayıtlarını bu defterlerin içerisinde bulmak mümkündür. Bu çalışmada, dokuz adet olan Diyarbekir Ahkâm Defterlerini tanıtıcı mahiyette bilgi verilmiştir. Defterlerde yer alan bilgiler halkın şikâyetlerine çözüm bulmaya dair olduğu için söz konusu dönemde halkın gündelik yaşamı ile ilgili önemli bilgiler bulunuyor. Bu defterler, Osmanlı idari sisteminde en üst karar organı olan Divan-ı Hümayun'daki kararları ihtiva ettiğinden dolayı devletin resmi görüşünü yansıtıyorlar. Anahtar Kelimeler: Divan-ı Hümayun, Şikâyet, Ahkâm Defterleri, Diyarbekir.
Keywords : Divan ı Hümayun, Şikâyet, Ahkâm Defterleri, Diyarbekir