ESTABLISHMENT OF THE BRITISH PROTECTORATE IN NORTHERN MESOPOTAMIA DURING THE END OF WORLD WAR I /THE GREAT WAR

Authors : İhsan Şerif KAYMAZ

Pages : 1-22

View : 18 | Download : 13

Publication Date : 2013-03-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Birinci Dünya Savaşı sonrasında, doğrudan emperyalist yöntemlerin kullanılmasını zorlaştıran yeni koşullar nedeniyle İngiltere Musul vilâyetinin Kürt bölgeleri üzerinde bir yönetim düzeni kurmakta zorlandı. Öncelikle Kuzey Mezopotamya'da kendi koruması altında özerk bir Kürt devleti -ya da devletleri- kurmayı amaçladı. Bu nedenle 1918 ve 1920 yılları arasında birçok farklı yöntem denedi. Fakat hem Musul vilayetiyle ilgili savaş sonrası koşullarının yarattığı hukuki belirsizlikler, hem de vilayetin toplumsal bünyesindeki iç dinamikler bu girişimlerin sonuç vermesini engelledi. 1920 yılı başlarında "Kürdistan" planının uygulanamayacağı anlaşılınca, İngiliz yönetim çevrelerinde bölgeden geri çekilme tartışmaları ön plana çıktı. Tartışmalar, Irak devletinin kurulmasından sonra da devam etti. Tartışmaların temelinde, Kürt sorununun İngiltere'nin başını ağrıtmaya devam etmesi yatıyordu. Aynı yıl Türkiye'nin de soruna dâhil olması, sorunu İngiltere açısından daha içinden çıkılmaz bir hale getirdi. Fakat stratejik-ekonomik kaygı ve öncelikler, İngiltere'de Musul vilayetini muhafaza etme seçeneğinin ağırlık kazanmasını sağladı. Milletler Cemiyeti Konseyi'nin Musul'un geleceğiyle ilgili olarak, vilayetin İngiliz mandası altındaki Irak Devleti ile birleşmesini öngören nihai kararını açıklamasından sonra, İngiltere, Konsey'in çağrısına uyarak, Kürt halkının korunmasını güvence altına alan gerekli yönetsel önlemleri hayata geçirdi. Bu çerçevede, gelecekte bir Kürt devletinin oluşturulmasını sağlamak amacıyla bir Kürt ulusal kimliği inşa edildi. Yukarıda özetlenen süreç ve İngiltere'nin Kürt sorunuyla ilgili algısı, İngiliz, Osmanlı ve Irak arşiv malzemesi kullanılarak incelenmiştir.
Keywords : İngiltere, Kürdistan, Musul vilayeti, Irak, Türkiye