Sünnî Maḳâlât Eserlerinde Kerrâmiyye’nin Tasnifi Meselesi

Authors : Zeynep Alimoğlu Sürmeli

Pages : 403-440

Doi:10.18403/emakalat.648163

View : 597 | Download : 1691

Publication Date : 2019-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Horasan bölgesinde faaliyetlerini yoğunlaştırmış olan Kerrâmiyye, hicrî üçüncü asırdan altıncı asra kadar yaklaşık üç asır boyunca dinî, siyasî ve sosyal anlamda bölgeyi etkilemiştir. Başlangıçta kelamî görüşlerinden ziyade önde gelen Kerrâmî âlimlerin zâhidâne yaşayışları ile pek çok taraftar edinen Kerrâmiyye, Muhammed b. Hey ṣ em’in (IV/X. asrın sonları ile V/XI. asrın başları)  Kerrâmiyye’nin görüşlerine getirmiş olduğu yorumlar ile farklı bir boyut kazanmıştır. İbn Hey ṣ em’den önce Kerrâmiyye’nin müstakil bir fırka muamelesi görmesine neden olabilecek teolojik derinlikten mahrum olduğu gerçeği dikkate alındığında süreçle beraber yaşanan dönüşümlerin fırak edebiyatına yansımalarının olup olmadığı çalışmamız açısından önem arz etmektedir. Kerrâmiyye, Allah ve sıfatlarına getirmiş olduğu yorum ve iman anlayışı sebebiyle, Ma ḳ ālât eserlerinde çoğunlukla Müşebbihe-Mücessime kategorisinde veya Mürcie’nin bir alt kolu olarak ele alınmıştır. Bu sınıflandırma biçimi üzerinde Kerrâmiyye’nin kendi görüşlerinin yanı sıra ma ḳ ālât müelliflerinin mezhebi aidiyetleri ve görüşlerinin nasıl bir etki yaratmış olduğu sorusu da önemsediğimiz bir husustur. Bu çalışmada, doğuş, yükseliş ve etkinliğini kaybediş evrelerini kapsayan dönemlerde, Kerrâmiyye’nin farklı dinî-toplumsal gruplar tarafından hangi kategoride ele alındığı ve bu kategorizasyonu besleyen sebepler tarihi süreç takip edilerek irdelenmeye çalışılacaktır.
Keywords : Kerrâmiyye, Horasan, Fırak edebiyatı, İbn Heyṣem, Mürcie, Mücessime-Müşebbihe