Kimlik ve Tarihçilik Bağlamında Vehhâbîliğe Dair Mülahazalar (Ahmed Cevdet Paşa ve Osman b. Bişr Örneği)

Authors : Ebru Koçak

Pages : 616-649

Doi:10.18403/emakalat.810256

View : 477 | Download : 1491

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Vehhâbîlik, tarihin belirli bir bölümünde, belirli bir coğrafyada ortaya çıkan ve kendine özgü bir sosyo-kültürel yapıdan beslenen dini-politik bir harekettir. Dinî, mezhebî, içtimaî ve siyasî boyutları ile İslam dünyasında önemli etkileri olan Vehhâbîlik, tarihsel bir olgu olarak pek çok esere konu olmuştur. Osman b. Bişr Necdî’nin (1290/1873) ‘Unvanü’l-Mecd fî Tarihi Necd’i ve Ahmed Cevdet Paşa’nın (1313/1895) Tarih-i Cevdet’i, bu konuda akla gelen kaynaklardandır. Ahmed Cevdet Paşa ve Osman b. Bişr hemen hemen aynı dönemlerde yaşayan ve ortak bir zaman diliminde meydana gelen olayları konu edinen iki tarihçidir. Her ikisinin de belirli bir söylemin temsilcisi konumunda olmaları bu çalışmaya ilham vermiştir. Bu iki tarihçi arasında yapılacak bir mukayese, toplumsal değer yargılarının ve tarihçinin konumunun, olay ve olguların anlaşılma biçimlerine ne şekilde yansıdığını ortaya koyması bakımından etkili bir örnek olacaktır. Çalışmada, karşılaştırmalı bir analiz yöntemi esas alınarak, metin ve yazar arasındaki ilişki üzerinde durulmuştur. Bu çalışma, ait oldukları toplumsal yapının resmî sözcüsü kabul edilen iki tarihçinin, tarihî, siyasî ve içtimaî olayları aktarma biçimlerindeki yorum farklılıklarını, Vehhâbîlik olgusu üzerinden örneklendirmeyi hedeflemektedir.
Keywords : Ahmed Cevdet Paşa, Vehhâbîlik, Tarih Yazıcılığı, Osman b. işr Necdî, Tarih-i Cevdet